Sayt test rejimida ishlamoqda

Жумамуратова Рамиза Адилмуратовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: Қорақалпоқ ва инглиз тилларидаги лексик-фразеологик лакуналар тадқиқи (чоғиштирма аспект), 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/Fil1620.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Маматов Абдимурод Эшонкулович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, DSc.03/30.04.2021.Fil.20.01.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Палўанова Халифа Дарьябаевна, филология фанлари доктори, профессор; Кдырбаева Гулзира Курбанбаевна, филология фанлари номзоди, доцент. 
Етакчи ташкилот номи: Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади лакунарлик ҳодисасининг тилшуносликда ва таржимашуносликда ўрнини ва ролини аниқлаш ҳамда лакуналарни қорақалпоқ ва инглиз тилларида қиёсий-чоғиштирма планда очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қорақалпоқ ва инглиз тилларида лексик ва фразеологик лакуналарга хос лигвамаданият соҳиблари томонидан тўлиқ тушунилмайдиган миллий-маданий, баҳолаш семантикали ва функионал-стилистик   хусусиятлари очиб берилган;
лексик ва фразеологик  лакуналарнинг  чоғиштирилаётган тилларга оид  моддий ва маданий каби этнографик, эмоционал ҳолатни ёки сўзловчининг муносабатини ифодаловчи психологик, имо-ишора каби новербал ва сезувчанлик каби кинесик хусусиятлари  очиб берилган;
қорақалпоқ ва инглиз тилларидаги фразеологик бирликларга хос баҳолаш семантикали  ростгўйлик, тўғри сўзлик, дангаллик, кўнгли очиқлик ва самимийлик каби фразео-семантик мавжуд бўлган лакунарлик ҳодисаси исботланган; 
турли тил тизимига мансуб бўлган икки тил доирасида лексик ва фразеологик лакуналарнинг севги, бахт, қувонч, хурсандчилик, қўрқинч, ҳаяжон, нафрат каби  эмотив хусусиятлари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва қорақалпоқ тилларидаги лексик-фразеологик лакуналар тадқиқини чоғиштирма аспектда ўрганиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида: 
қорақалпоқ ва инглиз тилларида лексик ва фразеологик лакуналарга хос миллий-маданий, семантик ва стилистик хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида бажарилган ФА-Ф1-Г003 рақамли «Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши» (2012-2016 йй.) мавзусидаги фундаментал илмий-тадқиқот ишини амалга оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2021 йил 10 февралдаги 29/1-сон маълумотномаси). Натижада, қорақалпоқ ва инглиз тилларидаги лексик-фразеологик лакуналарни лингвомаданий аспектда тадқиқ қилишда манба сифатида асос бўлган;
қорақалпоқ ва инглиз халқлари оғзаки ижоди, асосан, қорақалпоқ ва инглиз фолклорида лексик лакуналарнинг тасвирланиши бўйича илмий- амалий  хулосалардан Қорақалпоғистон Республикаси тарихи ва маданияти давлат музейида кўргазма ва экскурс жараёнларида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Маданият Вазирлигининг 2021 йил 15 мартдаги 2-03/540-сон маълумотномаси). Натижада, музейга ташриф буюрувчи меҳмонларга миллий колоритни, қорақалпоқ тилидаги лексик-фразеологик лакуналарни ижтимой-маданий ҳаёт тарзида қўллашни, лакунарлик феномениниг қорақалпоқ маданиятида ва таржимашуносликда муҳим аҳамият касб этувчи сифатларини кўрсатишда самарали фойдаланилган;
қорақалпоқ ва инглиз тилларидаги лексик-фразеологик лакуналарни умумлаштириш асносида олинган назарий хулосалардан Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг «Хабар» ахборот таҳлилий  бош муҳарририяти томонидан тайёрланадиган информацион теледастурида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг 2020 йил 7 сентябрдаги 01-02/169-сон маьлумотномаси). Натижада,  телекўрсатувларда тайёрланган материаллар нисбатан такомиллаштирилган, илмий-оммабоп кўрсатувларнинг мазмун-моҳияти янги тушунча ва қарашлар билан бойитилган;

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish