Sayt test rejimida ishlamoqda

Тоджиходжаев Мусо Муйдинбаевичнинг фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
 
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Ўзбек мумтоз адабиёти намуналари Мартин Хартманн таржимаси ва талқинида», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.3.PhD/Fil.349.
Илмий раҳбар: Ҳомидов Ҳамиджон, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Наманган давлат университети, PhD.03/31.03.2021.Fil.76.05. 
Расмий оппонентлар: Ҳаллиева Гулноз Искандаровна, филология фанлари доктори, доцент; Қахаров Қобил Шуҳрат ўғли, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD). 
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.     
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек тили ва адабиёти намуналарининг Европада тадқиқ ва тарғиб қилиниши, Алишер Навоий, Бобораҳим Машраб, Хўжаназар Ҳувайдо каби мутасаввиф шоирлар асарларининг Германия ва бошқа мамлакатларда қилинган таржималарининг аслиятга муқобиллик даражасини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Навоий ғазаллари намуналарнинг бадиий хусусиятлари ҳамда унинг юксак умумбашарий моҳияти Европа шарқшунослигида холис эътироф этилиши ва илмий муомалага киритилиши Мартин Ҳартманн тадқиқотлари асосида асосланиб, ушбу жиҳат мазкур олимнинг “Чиғатой тили дарслиги” тадқиқот-хрестоматиясининг яратилиши билан боғлиқлиги далилланган; 
Мартин Хартманнинг «Чиғатой тили» дарслиги ёзилиши сабаблари, унинг манбалари ва омиллари асосланиб, дарсликдаги Навоий асарларининг аслиятдан немис тилига таржималари сифатига холис баҳо берилган ҳамда ўзбек адабиётининг жаҳон халқлари адабиётида эгаллаган юксак нуфузи далилланган;   
Бобораҳим Машрабнинг ҳали Ўзбекистонда номаълум бўлган араб имлосидаги «ҳануз» радифли ўзбекча  ғазали ва унинг немисча таржимаси топилган, ғазалнинг немис адабиётида турли жанрларда таржима қилинганини кўрсатиш орқали Бобораҳим Машраб асарларининг жаҳон халқлари шеърияти ривожидаги ҳиссаси тайин қилинган, «Қиссаи Машраб» маноқибидаги кўплаб пурмаъно ҳикоятлар немис тилига Шарқ ҳикматлари сифатида қабул қилингани  далилланган;      
Мартин Хартманнинг «Машраб – доно телба ва авлиё даҳрий» мақоласини «Қиссаи Машраб», «Девони Машраб» каби маноқиблар билан қиёслаш орқали таржимоннинг ўзбек тили ва мумтоз адабиёти билимдони экани асосланган, маноқибнинг қисқартириб таржима қилингани сабабли юзага келган  камчиликлари кўрсатилгани ҳолда янги адекват таржима зарурати далилланган, шунингдек, таржима жараёнида ўзбек тилидан немис тилига кўплаб сўз, атама ва иборалар ўзлашгани ҳисобига немис тили луғат бойлиги ошгани исботланган;     
Хўжаназар Ҳувайдо девонининг 1902 йили Истанбулда чоп этилган нусхасини, илк бора, Ўзбекистонда нашр этилган  ишончли нусхалар билан солиштириш жараёнида девонларда кўплаб матний ўзгаришлар юзага келгани  аниқланган, хорижий ноширларнинг девонлар тузишга ўта ижодий ёндашувлари туфайли юзага келган камчиликлар кўрсатилган ва уларни бартараф этиш йўллари  ҳақида  тавсиялар берилган; 
«Девони Ҳувайдо»нинг Истанбул нусхасидаги Хартманн томонидан танлаб олинган 11 ғазал ҳақида мухтасар маълумотлар бериш орқали ўзбек мумтоз адабиётининг хорижий тадқиқотчилари ижодига холис баҳо берилган ҳамда Ҳувайдонинг муножот (ҳамд) ғазали немисча таржимасидаги мутаржимнинг исломий-маърифий асарлар ўгирмасидаги маҳорати исботланган, уларнинг юзага келиш сабаблари аниқланиб, шоир ғазалларининг Ғарбий Европа адабиётига кириб бориш тарихи ойдинлаштирилган.  
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек мумтоз адабиёти намуналарининг Мартин Хартманн томонидан немис тилига таржималари сифатини таҳлил қилиш жараёнида олинган натижалар асосида: 
ўзбек алломалари асарларининг немис тилига таржималари ҳақидаги хулосаларидан ОТ-Ф1-69-рақамли Санкт-Петербург қўлёзмалар институти ва Тошкент давлат шарқшунослик институтидаги «Шарқ қўлёзмалари  маркази»да сақланаётган «Хоразм адабий манбаларининг комплекс тадқиқи» мавзусидаги фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 7 октябрдаги 89-03-3771-сон маълумотномаси). Натижада, илмий лойиҳа Европада ўзбек тили ва адабиёти дарсликларини яратиш билан шуғулланган европалик олимлар тадқиқотлари билан бойиган;  
Шарқ ҳикматларининг таржима воситасида немис тилига кириб бориши ва жаҳон адабиётининг ўзбек мумтоз шоирлари ҳикматлари ҳисобига бойигани ҳақидаги хулосалар Наманган вилоят телерадиокомпаниясининг «Диёр» информацион-ахборот ва «Олтин замин» радиоси дастурларидаги «Нигоҳ» радиожурналида эфирга узатилган «Навоий ҳикматлари немис тилида» мавзусидаги кўрсатув ва эшиттиришларда намойиш қилинган (Наманган вилоят телерадиокомпаниясининг 2019 йил 13 мартдаги 08-01-170-сон маълумотномаси). Натижада, тадқиқот объекти қилиб олинган манбалар кўрсатув ва эшиттиришнинг илмий далилларга бой ва оммабоп бўлишини таъминлаган;
«Ўзбек мумтоз адабиёти намуналари Мартин Хартманн таржимаси ва талқинида» мавзусидаги диссертация иши натижаларидан Deutsch-Usbekische Wissenschaftliche Gesellschft (Олмон-ўзбек илмий жамияти) томонидан 2019 йил 25 июнда бўлиб ўтган олмон-ўзбек адабий алоқаларига бағишланган илмий семинарда фойдаланилган (Deutsch-Usbekische Wissenschaftliche Gesellschft–DUWG (Олмон-ўзбек илмий жамияти)ниниг 2019 йил 25 июлдаги маълумотномаси). Натижада, Навоий ғазалларининг немисча таржималари хусусидаги хулосалар тадбир мазмунини бойитишда ва икки халқ ўртасидаги адабий алоқаларни мустаҳкамлашда асос бўлган;
«Бобораҳим Машраб асарларининг немис тилига таржималари тарихи» мавзусида тилга олинган Машраб ҳикоятларидаги  исломий-маърифий ғоялар таҳлилидан келиб чиқадиган хулосаларидан  2019 йил 16 апрель куни Наманган вилояти «Ёшлар маркази»да ўтказилган «Бобораҳим Машраб бадиий тафаккури – маънавиятимиз сарчашмаси» ҳамда Наманган давлат университетида 2019 йил 21 май куни ўтказилган «Бобораҳим Машраб асарлари хорижий тилларда» мавзусидаги маънавий-маърифий тадбирда, шунингдек, 2019 йил 7 июлда Наманган вилояти Ахборот-ресурс марказида ўтказилган илмий семинарда Алишер Навоий, Бобораҳим Машраб ва Хўжаназар Ҳувайдо асарлари ҳамда уларнинг хорижий тилларга таржималари таҳлилига оид тадқиқот натижаларидан фойдаланилган (Республика Маънавият ва маърифат кенгаши, Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2019 йил 11 июлдаги 02/09-950-19-сон маълумотномаси). Натижалардан мамлакатимизда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг 5 та устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясининг бешинчи йўналиши ҳамда «Узлуксиз маънавий тарбия концепцияси» тарғиботини амалга оширишда фойданилаётгани тасдиқланган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish