Кулдашев Нуриддин Абдуганиевичнинг
фан доктори (DSc) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ички ишлар органлари деликт муносабатлар субъекти сифатида», 12.00.03 – Фуқаролик ҳуқуқи. Тадбиркорлик ҳуқуқи. Оила ҳуқуқи. Халқаро хусусий ҳуқуқ (юридик фанлар). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.1.DscYu/75.
Илмий раҳбар:  Камалов Ойбек Ахматович, юридик фанлар доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ички ишлар вазирлиги академияси. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат юридик университети, DSc.07/30.12.2019.Yu.22.01.
Расмий оппонентлар: Самарходжаев Ботир Билалович, юридик фанлар доктори, профессор; Топилдиев Бахромжон Рахимжонович, юридик фанлар доктори, профессор; Ахмедов Азизжон Дильшодович, юридик фанлар доктори.
Етакчи ташкилот: Жамоат хавфсизлиги университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади ички ишлар органларининг деликт муносабатлар субъекти сифатидаги хусусиятларини ўрганиш, уларнинг бу муносабатларда давлат органи ҳамда юридик шахс сифатида иштироки ҳамда деликт жавобгарлик масалаларини фуқаролик ҳуқуқи нуқтаи назаридан яхлит (комплекс) тарзда тадқиқ этиш, ушбу муносабатларни тартибга солувчи қонун ҳужжатларини илмий таҳлил қилиш, уларни такомиллаштириш бўйича илмий асосланган хулоса, таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ички ишлар органлари иштирокидаги деликт муносабатлар деликтнинг алоҳида тури эканлиги асослантирилиб, ўзига хос жиҳатлари ёритилган;
ички ишлар органлари иштирокидаги деликтларда етказилган зарарнинг қийматини уни қоплаш вақтидаги бозор нархидан келиб чиққан ҳолда баҳолаш; зарарни нақд ёки пул ўтказиш, тенг қийматдаги мулкни бериш йўли билан ёки натура тарзида, шикастланган мулкни таъмирлаш орқали қоплаш; шунингдек ички ишлар органлари томонидан бартараф этилган зарарни айбдор шахслардан регресс тартибида ундириш ҳақида таклифлар берилган;
ички ишлар органлари томонидан ташкилотлар ва фуқароларнинг транспорт воситаларидан мажбурий тарзда фойдаланганлик натижасида қилинган харажатлар ёки етказилган зарарни, шунингдек унинг ўрнини ва миқдорини аниқлаш билан боғлиқ харажатларни қоплаш давлат бюджети маблағлари ҳисобидан амалга оширилиши, агар зарар ички ишлар органлари ходимининг ноқонуний хатти-ҳаракатлари туфайли етказилган бўлса, ИИВнинг бюджетдан ташқари жамғармаси маблағлари ҳисобидан қопланиб, кейинчалик айбдор шахсдан регресс тартибида ундириш зарурлиги асослантирилган;
ички ишлар органлари ходими ёки унинг яқин қариндошларининг мол-мулкига ходим хизмат мажбуриятларини бажариши муносабати билан жисмоний ва юридик шахслар томонидан етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш зарурлиги асослантирилган;
ички ишлар органларининг қонунчиликка мувофиқ бўлмаган ҳужжат чиқариши, шунингдек улар мансабдор шахсларининг ғайриқонуний ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) натижасида жисмоний ва юридик шахсларга етказилган зарарни қоплашнинг молиявий манбаларини аниқ белгилаш кераклиги асослаб берилган;
ички ишлар органлари томонидан етказилган мулкий зарарни жабрланувчининг розилиги билан нақд ёки пул ўтказиш, тенг қийматдаги мулкни бериш йўли билан, уни расмийлаштириш билан боғлиқ харажатларни инобатга олган ҳолда натура тарзида қоплаш мумкинлиги асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Ички ишлар органлари деликт муносабатлар субъекти сифатида  олинган илмий натижалар асосида: 
ИИВ Академияси кундузги ва сиртқи таълим факультетларининг курсант ҳамда тингловчилари учун “Фуқаролик ҳуқуқи” дарслигининг мажбурият ҳуқуқига бағишланган 3-боби тайёрланган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 4 октябрдаги 892-сон буйруғи, 892-130 рақамли гувоҳномаси). Дарслик “Юриспруденция” мутахассислиги бўйича таълим олаётган талабалар, курсант ва тингловчилар, магистрантлар, илмий тадқиқотчиларнинг, шунингдек фуқаролик ҳуқуқини қўлловчи амалиёт ходимларининг билим ва кўникмалари ривожланишига ҳисса қўшган. Дарсликда ички ишлар органлари иштирокидаги деликт муносабатлар деликтнинг алоҳида тури эканлиги асослантирилиб, уларнинг ўзига хос жиҳатлари ёритилган;
ички ишлар органлари иштирокидаги деликтларда етказилган зарарнинг қийматини уни қоплаш вақтидаги бозор нархидан келиб чиққан ҳолда баҳолаш, зарарни нақд ёки пул ўтказиш, тенг қийматдаги мулкни бериш йўли билан ёки натура тарзида, шикастланган мулкни таъмирлаш орқали қоплаш, шунингдек ички ишлар органлари томонидан бартараф этилган зарарни айбдор шахслардан регресс тартибда ундириш ҳақида таклифлар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 24 апрель 2017 йилдаги 234-сон қарори билан тасдиқланган “Ички ишлар органи ходимининг ёки унинг яқин қариндошларининг мол-мулкига унинг хизмат мажбуриятларини бажариши билан боғлиқ ҳолда етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш тартиби тўғрисида”ги низомнинг 13, 14, 17-бандларида ўз ифодасини топган (Ўзбекистон Республикаси ИИВ 2020 йил 26 августдаги 2/2851-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг қабул қилиниши Фуқаролик кодексининг “Зарар етказишдан келиб чиқадиган мажбуриятлар” номли 57-бобининг нормалари ҳуқуқни қўллаш амалиётида тўғри қўлланилишини таъминлашга ҳамда ички ишлар органлари иштирокидаги деликт муносабатларнинг ҳуқуқий тартибга солиниши такомиллашувига хизмат қилган;
ички ишлар органлари томонидан ташкилотлар ва фуқароларнинг транспорт воситаларидан мажбурий тарзда фойдаланганлик натижасида қилинган харажатлар ёки етказилган зарар, шунингдек унинг ўрнини ва миқдорини аниқлаш билан боғлиқ харажатларни қоплаш давлат бюджети маблағлари ҳисобидан амалга оширилиши, агар зарар ички ишлар органлари ходимининг ноқонуний хатти-ҳаракатлари туфайли етказилган бўлса, ИИВнинг бюджетдан ташқари жамғармаси маблағлари ҳисобидан қопланиб, кейинчалик айбдор шахсдан регресс тартибда ундириш зарурлиги ҳақидаги таклифлар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 24 апрелдаги 235-сон қарори билан тасдиқланган “Ички ишлар органлари томонидан ташкилотлар ва фуқароларнинг транспорт воситаларидан мажбурий тарзда фойдаланганлик натижасида қилинган харажатлар ёки етказилган зарар, шунингдек транспорт воситасининг эгасига етказилган мулкий зарарнинг ўрнини қоплаш тартиби тўғрисида”ги низомнинг 2 бандида ўз ифодасини топган (Ўзбекистон Республикаси ИИВнинг 2020 йил 26 августдаги 2/2851-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг қабул қилиниши ички ишлар органлари ва уларнинг ходимлари томонидан хизмат вақтида жисмоний ва юридик шахсларга етказилган зарарни қоплашнинг молиявий манбаларини белгилашга хизмат қилган;
ички ишлар органлари ходими ёки унинг яқин қариндошларининг мол-мулкига ходим хизмат мажбуриятларини бажариши муносабати билан жисмоний ва юридик шахслар томонидан етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш зарурлигига оид таклифлар 2016 йил 16 сентябрда қабул қилинган “Ички ишлар органлари тўғрисида”ги ЎРҚ-407-сон Ўзбекистон Республикаси қонунининг 39-моддасида ўз ифодасини топган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2021 йил 4 июндаги 06/1-05/2646-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг қабул қилиниши ички ишлар органлари ходими хизмат ўтаётган вақтда унинг ва яқин қариндошларининг мол-мулкига етказилган зарарни қоплаш тўғрисидаги қоида белгиланишига хизмат қилган; 
ички ишлар органларининг қонунчиликка мувофиқ бўлмаган ҳужжат чиқариши, шунингдек улар мансабдор шахсларининг ғайриқонуний ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) натижасида жисмоний ва юридик шахсларга етказилган зарарни қоплашнинг молиявий манбаларини аниқ белгилаш тўғрисидаги таклифлар Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 15 моддасига киритилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2021 йил 4 июндаги 06/1-05/2646-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг қабул қилиниши ички ишлар органлари томонидан жисмоний ва юридик шахсларга етказилган зарар қайси ҳолларда ички ишлар органларининг бюджетдан ташқари маблағларидан ва қайси ҳолларда давлат бюджети маблағлари ҳисобидан қопланишини аниқлашга хизмат қилган;
ички ишлар органлари томонидан етказилган мулкий зарарни жабрланувчининг розилиги билан нақд ёки пул ўтказиш, тенг қийматдаги мулкни бериш йўли билан, уни расмийлаштириш билан боғлиқ харажатларни инобатга олган ҳолда натура тарзида қоплаш мумкинлиги ҳақидаги таклифлар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 24 апрелдаги 235-сон қарори билан тасдиқланган “Ички ишлар органлари томонидан ташкилотлар ва фуқароларнинг транспорт воситаларидан мажбурий тарзда фойдаланганлик натижасида қилинган харажатлар ёки етказилган зарар, шунингдек транспорт воситасининг эгасига етказилган мулкий зарарнинг ўрнини қоплаш тартиби тўғрисида”ги Низомнинг 18-бандида ўз ифодасини топган (Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг 2020 йил 26 августдаги 2/2851-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг қабул қилиниши ички ишлар органлари томонидан етказилган зарарни қоплаш масаласи суд тартибида кўрилмасдан, зарар етказувчи билан жабрланувчи ўртасидаги келишув асосида ҳам ҳал қилинишини таъминлашга хизмат қилган.