Sayt test rejimida ishlamoqda

Тиловова Гавҳар Абдахатовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Ўзбек ва немис тилларида ўрмончиликка оид терминларнинг лексик-семантик хусусиятлари”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/Fil890. 
Илмий раҳбар: Имяминова Шухратхон Салижановна, филология фанлари номзоди, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.01.10.
Расмий оппонентлар: Маматов Абди Эшонқулович, филология фанлари доктори, профессор; Исмоилов Юсуф Ниязметович, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек ва немис тилларида ўрмончилик терминларининг лексик-семантик, структур-функционал хусусиятларини ўзаро чоғиштирган ҳолда очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек ва немис тиллари дендронимик лексикасининг терминологик майдондаги тизимлилик, номинативлик, дефенитивлик ҳамда нейтраллик каби лингвистик хусусиятлари уларнинг умумий тилшуносликдаги терминологик аҳамиятини белгилаш асосида исботланган;
ўзбек ва немис тилларида ўрмончилик терминлари функционал-семантик хусусиятларининг аффиксал, конверсия, композиция, морфемик-морфологик усулларда ясалиши каби дифференциал жиҳатлари ҳамда номлаш принципи ва тамойиллари асосида уларнинг номинацион-мотивацион белгилари соҳа терминларини тизимлаштириш орқали далилланган; 
ўзбек тилида ўрмончилик терминларининг гипо-гиперонимик ва градуонимик муносабатлари лексик тизимда немис тили билан изоморфлик хусусиятга эгалиги, немис тили ўрмончилик терминларининг антонимик, синонимик, синоним доминантлик каби тил тизимидаги лексик парадигмаларнинг икки тил семантикасидаги алломорфлик жиҳатлари исботланган;
ўрмончилик соҳасига оид бўлган манбаларда кўп ҳолларда соҳа терминларининг қўлланишида полисемантик муносабатнинг сақланганлиги исботланган, соҳа терминларини тартибга солишда тўсқинлик қилувчи синонимик ва тўғридан-тўғри калькалаш омилларини бартараф этиш ва унификацияга эришиш мақсадидаги тавсиялар далилланган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек ва немис тилларида ўрмончилик терминларининг лексик-семантик хусусиятларини тадқиқ этишдан олинган натижалар асосида: 
ўзбек ва немис тиллари дендронимик лексикасининг терминологик майдондаги тизимлилик, номинативлик, дефенитивлик ҳамда нейтраллик каби лингвистик хусусиятлари уларнинг умумий тилшуносликдаги терминологик аҳамиятини белгилашга оид хулосалардан «Ўзбек сеҳрли эртаклари типологик каталоги немис тилидан ўзбек тилига таржимаси» мавзусидаги халқаро амалий лойиҳада фойдаланилган (Германиянинг «Olmon-O´zbek ilmiy jamiyati»нинг 2021 йил 15 июлдаги маълумотномаси). Натижада, немис тилида ўрмончилик лексикасига оид бўлган сўзларнинг тилдаги аҳамияти, шунингдек, бевосита ўзбек тилига берилиш жараёнида лингвистик муқобилини танлаш муҳим эканлиги, бу орқали мукаммал эквивалент танлашга эришиш мумкинлиги аниқлаб берилган;
ўзбек ва немис тилларида ўрмончилик терминлари функционал-семантик хусусиятларининг аффиксал, конверсия, композиция, морфемик-морфологик усулларда ясалиши каби дифференциал жиҳатлари ҳамда номлаш принципи ва тамойиллари асосида уларнинг номинацион-мотивацион белгилари соҳа терминларини тизимлаштириш юзасидан олинган таклиф, тавсия ва ғоялардан Тошкент давлат аграр университетида 2018-2019 йилларда бажарилган «Марказий Осиёда касбий таълимни ривожлантириш» номли грант доирасида белгиланган вазифаларнинг ижросини таъминлашда фойдаланилган (Тошкент давлат аграр университетининг 2021 йил 10 июлдаги 1/4-1-2/46-сон маълумотномаси). Натижада, ўзбек ва немис тилларида ўрмончилик терминларининг гипо-гиперонимик ва градуонимик муносабатлари, антоним, синоним ва синоним доминант ўрмончилик терминларининг изоморфлик ва алломорфлик жиҳатларининг очиб берилиши орқали касбий таълимнинг сифатини ошириш ва ривожлантиришга эришилган;
ўзбек тилида ўрмончилик терминларининг гипо-гиперонимик ва градуонимик муносабатлари лексик тизимда немис тили билан изоморфлик хусусиятга эгалиги, немис тили ўрмончилик терминларининг антонимик, синонимик, синоним доминантлик каби тил тизимидаги лексик парадигмаларнинг икки тил семантикасидаги алломорфлик жиҳатлари юзасидан келтирилган тавсиявий материалларидан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг «O´zbekiston» телерадиоканали ДУК «Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар» муҳарририяти томонидан тайёрланган «Адабий жараён» ва «Таълим ва тараққиёт» номли радиоэшиттиришларнинг 2021 йил 14 май, 8 июнь кунидаги сонлари сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2021 йил 25 июндаги 04-25-1075-сон маълумотномаси). Натижада, турли тизимли тилларда ўрмончилик лексикасининг инсонларнинг мулоқот жараёнига кириб келиши, ишлатилиши ҳамда соҳа лексикасининг тартибга солинишида берилган тавсиялар радио тингловчилар билимларининг бойишига хизмат қилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish