Sayt test rejimida ishlamoqda

Ҳабибжонов Икромжон Тошпулат ўғлининг фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
 
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Ўзбек  солиқ-божхона терминологияси” 10.00.01 – Ўзбек тили.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2 PhD/Fil 127.
Илмий раҳбар: Юлдашев Иброхим Жураевич, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат санъат ва маданият институтининг Фарғона минтақавий филиали.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Қўқон давлат педагогика институти, PhD.03/04.06.2021.Fil.132.01. 
Расмий оппонентлар: Собиров Абдулхай Шукурович,  филология фанлари доктори, профессор; Жамолиддинова Дилноза Мирхожиддиновна, филология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Ўзбек солиқ-божхона терминологиясининг шаклланиши ва ривожланиши, ясалиш ва тузилиш турлари, мавзуий ва лексик-семантик гуруҳларини аниқлаш, соҳа терминларини тартибга солиш ва ихчамлаштириш бўйича тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ўзбек тилидаги солиқ-божхона терминларининг тилнинг синхрон ҳолатига кўра, эскирган ва фаол, ўз ва ўзлашган қатламлари, уларнинг араб, форс-тожик, рус ва инглиз тилларидан ўзлашиш манбалари аниқланган;
ўзбек солиқ-божхона терминларининг эски туркий, эски ўзбек ва ҳозирги ўзбек тилидаги лексик-семантик, номинацион-мотивацион, структур-морфологик жиҳатдан ҳамда услубий хусусиятларининг синтактик усуллар орқали ясалиш йўллари аниқланган ҳамда ҳозирги ўзбек тилида калькалаш янги ўзбек солиқ-божхона терминлари ҳосил қилишнинг фаол лингвистик омили эканлиги  асосланган;
ўзбек солиқ ва божхона иши терминларидаги кўп маънолилик, вариантлилик, дублетлик лисоний ҳодисаларининг юзага келиш сабаблари очиб берилган, Мураккаб бирикмали терминларнинг таркибан икки узвдан олти узвгача бўлиши ҳамда уларнинг  янги жараён ва воқеликларни ифодалаш эҳтиёжи билан боғлиқлиги исботланган; 
ўзбек солиқ-божхона терминларининг тартибга солиш юзасидан соҳавий терминлар қўлланилишининг алоқа-ахборот алмашинувидаги содда, тушунарли, оғзаки ва ёзма муомала жараёнларида ҳам қулай вариантлари бўйича таклифлар берилган,  (импорт товарларига тўланадиган божларни қайтариб олиш учун божхона гувоҳномаси, лизинг асосида маблағ билан таъминлаш бўйича солиқ солишдан озод бўлган дебиторлик қарздорлиги каби) қирқдан ортиқ мураккаб терминларни соддалашган, ихчамлашган (лизинг маблағи солиғидан озод қарздорлик каби) вариантлари  бўйича тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек солиқ-божхона терминологиясини ўрганиш бўйича олинган натижалар асосида: 
ўзбек солиқ-божхона терминларининг эскирган ва фаол, ўз ва ўзлашган қатламлари, ўзлашиш манбаларини аниқлаш; ўзбек солиқ-божхона терминларининг ясалиш усуллари, уларнинг фаоллик даражасини асослаш билан боғлиқ назарий хулосалар Давлат солиқ қўмитаси томонидан амалиётда фойдаланиш учун қабул қилинган (Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг 2021 йил 13 октябрдаги 18/1-63344-сон маълумотномаси). Нaтижaдa солиқ-божхона терминларининг функционал имкониятларини белгилашга эришилган, соҳага доир янги сўзларнинг юзага келиши, уларга миллий-тарихий омилларнинг таъсири назарий жиҳатдан асосланган; 
ўзбек солиқ-божхона терминларининг морфологик, синтактик усуллар билан ясалганлиги, ҳозирги кунда калькалаш орқали ўзбек солиқ-божхона терминлари ҳосил қилиш фаол эканлиги асосланган, мураккаб терминларни ихчамлаштириш юзасидан ишлаб чиқилган тавсиялардан Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлиги чора-тадбирлар дастурининг 35 банди доирасида жорийланган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2021 йил 06 октябрдаги 05-12-01-4450-сoн мaълумoтнoмaси). Натижада 40 дан ортиқ терминларда солиқ ва божхона фаолиятида фойдаланиш мумкин бўлган ва мазкур соҳаларда иш юритишни қулайлаштирадиган методикага доир қисми илмий-методик жиҳатдан мукаммаллаштирилган; 
ўзбек солиқ-божхона терминларини аниқ, ихчам ифодалаш зарурияти, уларнинг сабаб-моҳиятини далиллаш юзасидан берилган хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “O‘zbekiston” телерадиоканали ДУК "Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти томонидан тайёрланган “Таълим ва тараққиёт”, “Тил – миллат кўзгуси” эшиттиришлари сценарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2021 йил 27 июлдаги 04-25-1231-сон маълумотномаси). Натижалар татбиқи кўрсатув сценарийларининг илмий-оммабоплигини таъминлаган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish