Санакулов Зайниддин Ибодуллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий лаража бериладиган фан тармоғи): «Сўз ясалиши ва унинг лексикографик аспекти (немис ва ўзбек тиллари мисолида)», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.4.PhD/Fil.1523. 
Илмий маслаҳатчи: Рахимов Хуррам, филология фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.01.10.
Расмий оппонентлар: Джумабаева Жамила Шариповна, филология фанлари доктори, профессор; Умарходжаев Мухтар Ишанхаджаевич, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади немис ва ўзбек тиллари сўз ясалишининг лексикографик аспектдаги муштарак ва фарқли хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилар билан белгиланади:
немис ва ўзбек тилларида сўз ясалиши билан боғлиқ префикс, суффикс каби универсал, циркумфикс, конфикс, уникал морфемалар каби дифференциал ясовчи бирликлар, шунингдек, композицион, деривацион, конверсия, аббревацион каби умумий ҳамда партикелли феъл ясаш, терс сўз ясаш, контаминация каби хусусий сўз ясаш усуллари асосланган;
немисча-ўзбекча луғатларда композита, дериват ва сўз ясовчи аффиксларни ифодалаш амалиёти луғат сўзлигини саралаш, лемматизация ва луғат микроструктурасидаги “имкон қадар кам жойга имкон қадар кўп маълумотни сиғдириш” тамойили ёрдамида далилланган; 
сўз ясалишини луғатларда акс эттиришнинг прагматик хусусиятлари леммадан ясалган ўзакдош композита ва дериватларнинг ўша лемма мақоласига интеграция қилиш орқали босма нашрда «жой тежаш» имконияти, шунингдек, сўз ясовчи бирликларнинг луғатларга алоҳида лемма сифатида киритиш орқали тил ўрганувчиларда сўз ясовчи бирликлар маъноси ва қолипларида янги лексемалар ҳосил қилиш амалий кўникмаларини шакллантириши билан асосланган;
немисча-ўзбекча луғатларда композита, дериват ҳамда сўз ясовчи аффикслар берилишидаги лексикографик структуралар ва луғат мақоласи функционал матний сегментлари, шунингдек, ишлаб чиқилган тавсиявий луғат мақолалари намуналари икки тилли луғат тузишнинг назарий-амалий жиҳатдан бойитиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Сўз ясалиши ва унинг лексикографик аспектининг немис ва ўзбек тилларида тaдқиқи бўйичa oлингaн нaтижaлap acocидa:
немисча-ўзбекча луғатларда композита, дериват ва сўз ясовчи аффиксларнинг ифодалаш амалиётини луғат сўзлигини саралаш, лемматизация ва луғат микроструктурасидаги “имкон қадар кам жойга имкон қадар кўп маълумотни сиғдириш” тамойил ёрдамида очиб бериш борасидаги хулосалардан 2018-2019 йилларда бажарилган «Марказий Осиёда касбий таълимни ривожлантириш» номли лойиҳада фойдаланилган (Тошкент давлат аграр университетининг 2021 йил 10 июлдаги 1/4-1-2/45-сон маълумотномаси). Натижада, назарий ва амалий луғатшуносликнинг лексикографик-меъёрий талаблари, хусусиятлари очиб берилиб, ўзбек луғатчилик назарияси бойитилган ҳамда хорижий тил, хусусан, немис тили таълимини ривожлантиришга эришилган.
сўз ясалишини луғатларда акс эттиришнинг прагматик хусусиятлари сифатида асосланган леммадан ясалган ўзакдош композита ва дериватларнинг ўша лемма мақоласига интеграция қилиш орқали босма нашрда «жой тежаш» имконияти, шунингдек, сўз ясовчи бирликларнинг луғатларга алоҳида лемма сифатида киритиш орқали тил ўрганувчиларда сўз ясовчи бирликлар маъноси ва қолипларида янги лексемалар ҳосил қилиш амалий кўникмаларини шакллантириши борасидаги хулосалардан «Ўзбек сеҳрли эртаклари икки жилдлик типологик каталоги» немис тилидан ўзбек тилига таржимаси» мавзусидаги лойиҳада фойдаланилган (Германиянинг «Olmon-O’zbek ilmiy jamiyati»нинг 2021 йил 15 июлдаги маълумотномаси). Натижада, асарларни немис тилидан бевосита ўзбек тилига таржима қилиш жараёнида муқобил лингвистик бирликларни танлашда немисча сўз ясовчи аффикс ва композита ясовчи бирликлар муҳим эканлигини, бу каби бирликларни ўзлаштириш орқали мукаммал таржимага эришиш мумкинлигини аниқлашга имкон берган;
немисча-ўзбекча луғатларда композита, дериват ва сўз ясовчи аффикслар берилишидаги лексикографик структуралар ва луғат мақоласи функционал матний сегментлари, шунингдек, ишлаб чиқилган тавсиявий луғат мақолалари намуналари икки тилли луғат тузишни назарий-амалий жиҳатдан бойитиши борасидаги хулосалардан «Oʻzbekiston» телерадиоканалининг «Адабий жараён» ва «Таълим ва тараққиёт» номли радио эшиттиришларида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2021 йил 25 июндаги 04-25-1074-сон маълумотномаси). Натижада, телевосита орқали радио тингловчиларнинг тилшуносликнинг долзарб муаммолари ҳақидаги тушунчаларини шакллантиришга ва билимларини бойитишга эришилган.