Исломов Икром Хушбоқовичнинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек тилининг географик терминологияси: тизими, генезиси, семантик структураси ва лексикографик талқини”, 10.00.01–Ўзбек тили (филология фанлари).  
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.4.DSc/Fil341.
Илмий маслаҳатчи: Менглиев Бахтиёр Ражабович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса: Қарши давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қарши давлат университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи PhD. 03/30.12.2019.Fil.70.01 рақамли бир марталик Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Джумаев Турсунали, филология фанлари доктори, доцент; Ҳусанов Нишонбой Абдусатторович, филология фанлари доктори, профессор; Шуҳрат Кўчимов Шуҳрат Норқизилович, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек тилининг географик терминологияси тизимининг  структурасини очиш, генетик, семантик хусусиятлари, идеографик қурилишини асослаш, ўзбек тилининг миллий корпуси ва таълимий корпуси учун географик терминлар лингвистик базасини яратишнинг асос ва мезонларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўз қатламга мансуб ўзбек географик терминлари маъноси умумистеъмол маънонинг соҳа тушунчасини ифодалашга ихтисослашуви натижасида шаклланганлиги, географияга оид терминлар тизимида бўйин, қир, бўғоз, мансаб каби шаклдош, атроф, баландлик, тоғ, макон, массив каби кўпмаъноли, кенглик, параллель, текислик, изобара, минтақа каби полифункционал терминлар мавжудлиги аниқланган; 
ўзбек тилининг лексикаси нейтрал бирликлар, диалектизмлар, чегараланган бирликлар каби умумлексик бирликлар ҳамда профессионализмлар ва илмий терминлар каби терминологик бирликлар микротизимидан, илмий терминлар тизими фан-техника терминлари, саноат терминлари, соҳа ва хўжалик терминлари каби микротизимлардан ташкил топганлиги очиб берилган; 
ўзбек тили географик терминларининг тизимий муносабатларига кўра географик терминосистема апеллятив лексика – географик терминология (тоғ, тепа, қўлтиқ, бўғоз) ва ўзлашма лексика – географик терминология (литосфера, гидросфера, биосфера атмосфера каби) тармоқларидан таркиб топган икки турдаги микротизим эканлиги далилланган; 
умумлексик ва терминологик бирликнинг битта воқеликни ифодалаши умумистеъмол ва терминологик маъно ўртасидаги семантик умумийликни, уларнинг умумлексик ва соҳавий қўлланилиши ўзаро фарқлиликни таъминлаши далилланган; 
ўзбек тилининг миллий ҳамда таълимий корпусида семантик қидирув натижасини таъминлаш учун семантик теглаш ҳамда илмий-техник маълумотлар базаси таркиби терминологик семантик анализатор асосида муайянлаштирилган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек тилининг географик терминлари тизими, семантик ва генетик хусусиятларини ўрганиш, лексикографик талқини бўйича олинган илмий натижалар асосида: 
ўзбек тили географик терминлари лексик-грамматик хусусиятлари, маънодаги ихтисослашув натижасида соҳавий маънонинг вужудга келишига оид хулосасидан Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги томонидан дарслик сифатида тавсия этилган “Ҳозирги ўзбек тили” дарслигида фойдаланилган. (Тошкент ДЎТАУнинг 2021 йил 14 сентябрдаги 02-1532-сон маълумотномаси). Натижада “Ясама сўзларнинг лексемалашуви” деб номланган 13-параграфда умумистеъмол бирликларнинг ясамалашуви, “Ўзбек тили лексикаси таснифи” деб номланган 18-параграфда ўзбек тили лексикаси таркибида қўлланилиши чегараланган бирликларни илмий тавсифлаш имконини берган;
географик терминларни тил корпуси, таълимий корпусларда акс эттириш, маълумотлар омборини тузиш, манба танлаш, уларни операторларга жойлаштириш, соҳавий бирликларини семантик теглаш, разметкалаш, лингвистик базасини ишлаб чиқишга оид хулоса ва тавсиялардан Erasmus+ халқаро лойиҳа доирасида “Development of the interdisciplinary master program on Computational Linguistics at Central Asian Universities” (CLASS) лойиҳада фойдаланилган (Тошкент ДЎТАУнинг 2021 йил 11 ноябрдаги 04/1-2171-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасидаги силлабусларни тузиш, дарслик ёзиш ва мазкур лойиҳанинг материалларини ишлаб чиқиш, бойитиш имконини берган;
ўзбек тили терминосистемаси, географик терминлар ва топонимик бирликлар муносабати масаласи доирасидаги таҳлил ва натижалари мамлакат миқёсида атамашунослик соҳасини ривожлантиришга назарий асос вазифасини бажариши, амалий ёрдам бериши ЎзР ВМнинг Маънавият ва давлат тилини ривожлантириш масалалари департаменти томонидан қайд этилган (Департаментнинг 2021 йил 19 октябрдаги 30-11-25-сон маълумотномаси). Натижада мамлакат миқёсида географик объектларни номлаш, атамашунослик соҳасини ривожлантиришга муайян даражада хизмат қилган;
ўзбек географик терминологиясининг семантик тараққиёти ва ёндош соҳалар терминологиясига муносабати, географик терминларни семантик теглашга оид таҳлил ва хулосаларидан Давлат илмий-техник дастурлари доирасидаги 2020-2021-йилларга мўлжалланган I-OT-2019-42 рақамли “Ўзбек ва инглиз тилларининг электрон поэтик луғатини яратиш” мавзусидаги инновацион лойиҳада фойдаланилган (Тошкент ДЎТАУнинг 2021 йил 11 ноябрдаги 04/1-2170-сон маълумотномаси). Натижада полисемантик, синонимик муносабатли терминларнинг лексикографик тавсифларини мукаммаллаштириш, семантик хусусиятларини изоҳлашга ҳисса қўшилган.