Абдуллаева Розанна Мирзатуллаевнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистон Республикаси тиббиёт олий ўқув юртлари талабаларига русча терминологияни ўқитишнинг тармоқ технологиялари”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (рус тили) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.DSc/Ped200.
Илмий раҳбар: Боқиева Гуландом Ҳисамовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллар университети, DSc.03/30.12.2019.Fil/Ped.27.01.
Расмий оппонентлар: Кадирова Фатима Рашидовна, педагогика фанлари доктори; Асилова Гулшан Асадовна, педагогика фанлари доктори, профессор; Бакиров Поян Уролович, педагогика фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистон Республикаси тиббиёт олий таълим муассасалари талабаларига рус тилидаги атамаларни ўргатишда тармоқ технологияларини қўллашнинг услубий асосларини такомиллаштиришга қаратилган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тиббиёт ОТМларида рус тилини ўқитишда касбга йўналтирилган таълим дастури ва услубий таъминоти булутли технологиялар, ижтимоий ва лойиҳа тармоқлари, веб-квест, блоглар, веб-сайтлар, телеконференциялар, мобил иловалар, электрон манзил ва кутубхоналар каби тармоқли ахборот маконини реал мулоқот муҳити сифатида яратиш асосида такомиллаштирилган;
чет тили фонетик компетенциясини ривожлантиришда бўлажак тиббиёт мутахассисларнинг турли тизимли тиллардаги фонетик ва просодик кўникмаларни ўзлаштиришдаги қийинчиликларни бартараф этиш усуллари, талаффуз хатоларининг сабаблари ва типологиясини аниқлаш орқали талабаларни тўғри талаффузга ўргатишнинг лингводидактик таъминоти такомиллаштирилган;
тиббиёт талабаларига рус тиббиёт терминологиясини ўқитиш бўйича машқ ва топшириқлар типологияси тиббий атамаларнинг маъносини ўзлаштириш, терминларнинг товуш ва график шаклини ўзлаштириш, терминларнинг парадигматик-синтагматик хусусиятларини ўрганиш, терминларнинг услубий хусусиятлари, тиббий атамалардан фойдаланишда нутқ маданияти ва тиббий этикетни ривожлантириш ва такомиллаштириш каби мезонлар асосида такомиллаштирилган;
ўзбек талабаларининг рус терминологиясини ўзлаштиришдаги интерференцион қийинчиликлари терминларнинг ўзаро синтагматик муносабатлари, тилларнинг грамматик тузилишидаги типологик фарқлари, валентлик ва полисемантик хусусиятлари каби аспектларда намоён бўлиши далилланган;
тиббиёт олий ўқув юртлари талабалари учун “Ўқув ахбороти ва компьютер муҳити”, “Тармоқли таълим шакли ва натижаларини белгиловчи омиллар” ва "Тармоқли таълимни ташкил этиш ва ўтказишнинг педагогик шарт-шароитлари" каби блокларни ўз ичига олган рус тили тиббий терминологиясини тармоқли ўқитиш методик тизимининг дидактик таъминоти такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тиббиёт ОТМлари талабаларига рус тилидаги атамаларни ўргатишда тармоқ технологияларини қўллашнинг илмий-услубий асосларини такомиллаштириш бўйича олинган илмий таклиф ва амалий тавсиялар асосида:
тиббиёт ОТМлари талабаларининг лисоний шахсияти ва касбий билимдонлигини рус тилида шакллантириш, курсни мутахассислик фанлари билан мувофиқлаштириш, тилни ижтимоий-маданий контекстда қўллаш каби устувор омилларни шакллантиришга қаратилган тиббиёт ОТМларида рус тилини касбга йўналтириб ўқитишнинг дидактик таъминотига оид хулоса ва тавсиялардан Тошкент Тиббиёт Академиясининг 21-аср шифокори тарбияси: Европа Иттифоқининг Эрасмус плюс таълим дастури гранти доирасида амалга оширилган беморга йўналтирилган мулоқотни ўргатиш) номли лойиҳа доирасида фойдаланилган (Тошкент тиббиёт академиясининг 2021 йил 25 мартдаги 03-936-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида амалга оширилган стратегиялар мазмун-моҳиятини бойитишга хизмат қилган;
тиббиёт ОТМлари талабаларига рус тилидаги тиббиёт атамаларини тармоқлаб ўргатишнинг самарадорлигини оширишга қаратилган педагогик шароитларни ташкил қилиш ҳамда нофилологик таълим йўналишларида соҳавий чет тилини ўқитишнинг махсус мақсадларга йўналтирилган касбий лингводидактик асосларини такомиллаштириш бўйича илмий-амалий тавсиялардан Тошкент Тиббиёт Академияси ва Сеченов университети ҳамкорлигида яратилган «Тошкент тиббиёт академияси ва И.М.Сеченов номидаги Биринчи Москва давлат тиббиёт университетининг университетлараро ҳамкорлик марказини ташкил этиш» номли халқаро лойиҳасида фойдаланилган (Тошкент тиббиёт академиясининг 2021 йил 25 мартдаги 03-936-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа мазмуни доирасига нофилологик таълим йўналишларида соҳавий чет тилини ўқитишнинг махсус мақсадларга йўналтирилган касбий лингводидактик асосларини такомиллаштиришга қаратилган илмий-амалий тавсиялар киритилган;
тиббиёт ОТМлари талабаларига рус тилидаги тиббиёт атамаларини ўзлаштиришга, уларнинг товуш ва график шаклларини эслаб қолишга, парадигматик-синтагматик ва услубий хусусиятларини ўрганишга, тиббиёт атамаларини қўллашда нутқ маданияти ва тиббий одобни ривожлантириш ва такомиллаштиришга қаратилган машқ ва топшириқлар типологиясига оид хулосалардан “Русский язык” (Рус тили) дарслигини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 2 ноябрдаги 1023-186-сон гувоҳномаси). Натижада дарсликнинг мазмуни ҳақидаги тиббий атамаларнинг парадигмавий-синтагматик хусусиятлари, тиббиёт атамаларини қўллашда нутқ маданияти ва тиббий одобни ривожлантиришга хизмат қилувчи материаллар билан бойитилган;
тиббий олийгоҳларнинг барча йўналишлари талабалари учун рус тилидан барча ўқув модуллари бўйича дарслик ва ўқув дастурини тузишда, тиббиёт ОТМлари талабаларига рус тилидаги тиббиёт атамаларини компьютер-ахборот таълими асосида муайян педагогик шароит яратиш орқали тармоқли ўқитиш методик тизимининг модели ишлаб чиқилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни ривожлантириш Марказининг 2021 йил 5 апрелдаги РМ 11-21-сон маълумотномаси). Натижада, шакллантирилган модуллар мазмуни янги илғор педагогик технологияларга қаратилган илмий-назарий ва амалий тавсиялар орқали бойитилган.