Sayt test rejimida ishlamoqda

Эргашева Юлдуз Хамроқул қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Ўзбекистонда атмосфера сув буғидан чучук сувнинг муқобил манбаи сифатида фойдаланишнинг табиий географик жиҳатлари», 11.00.05 – Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш (география фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Gr164.
Илмий раҳбар: Петров Юрий Васильевич, физика-математика фанлари номзоди, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSс.03/30.12.2019.Gr.01.06.
Расмий оппонентлар: Холматжонов Бахтияр Махаматжанович, география фанлари доктори, доцент; Аманбаева Зиёда Абдубоисовна, география фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ичимлик суви танқислигини юмшатиш учун Ўзбекистон ҳудудида атмосферадаги сув буғининг потенциал сув ресурсларини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Ўзбекистон табиий шароитлари учун ишлаб чиқилган эмпирик формула асосида илк бор атмосфера чучук сувининг келтирилган қалинлиги (ўртача 
15-22 мм) аниқланган;
Ўзбекистоннинг 14 та иқлимий районларида атмосферадаги чучук сув потенциал ресурсининг 1 км2 майдонга мос келувчи миқдорлари ойлар кесимида 8723 м³ дан 30565 м³ гача тебраниши аниқланган;
атмосфера сув буғининг конденсацияланиш шарти сифатида Ўзбекистон ҳудуди бўйича шудринг нуқтаси ҳарорати дефицитининг қийматлари (максимал қийматлари ёз ойларда Томдида 21,5ºC, минимал қийматлари қиш ойларида Фарғонада 1,6ºC) аниқланган;
Ўзбекистон атмосферасида чучук сув потенциал ресурсининг миқдорини (кўп йиллик ўртача ҳаво ҳарорати, сув буғи парциал босими, нисбий намлик, сувнинг келтирилган қалинлиги, бирлик майдонга мос келувчи чучук сув миқдори, шудринг нуқтаси ҳарорати ва унинг дефицити) тавсифловчи карталар ArcGIS дастурида яратилган;
Ўзбекистон ҳудудида конденсацион қурилмаларни оқилона жойлаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
Ўзбекистонда атмосфера сув буғидан чучук сувнинг муқобил манбаи сифатида фойдаланишнинг табиий географик жиҳатлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Ўзбекистоннинг табиий-иқлимий шароитини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилган эмпирик формула асосида атмосферадаги чучук сувнинг келтирилган қалинлиги аниқлаш усули ва аниқланган чучук сувнинг келтирилган 15-22 мм ўртача қалинлиги Ўзбекистон Республикаси Гидрометереология хизмати марказида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Гидрометереология хизмати марказининг 2021 йил 16 июлдаги 01-15/795-сон маълумотномаси). Натижада, таклиф этилган усул Ўзбекистонда атмосферадаги чучук сув келтирилган қалинлигининг ҳудудий ва вақт бўйича тақсимотини баҳолашга имкон берган;
Ўзбекистон ҳудудидаги иқлимий районларда атмосферадаги чучук сув потенциал ресурсининг 1 км2 майдонга мос келувчи миқдорларининг ойлар кесимида 8723 м³ дан 30565 м³ гача тебраниши ҳақидаги аниқланган маълумотлар Ўзбекистон Республикаси Гидрометереология хизмати марказида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Гидрометереология хизмати марказининг 2021 йил 16 июлдаги 01-15/795-сон маълумотномаси). Натижада, Ўзбекистонда атмосферадан чучук сувни ажратиб олиш учун оптимал ҳудуд ва даврларни аниқлаш имконини берган;
атмосфера сув буғининг конденсацияланиш шарти сифатида Ўзбекистон ҳудуди бўйича шудринг нуқтаси ҳарорати дефицитининг қийматлари, хусусан максимал қийматлари ёз ойларида Томдида 21,5ºC, минимал қийматлари қиш ойларида Фарғонада 1,6ºC эканлиги аниқланганбўлиб, ушбу қийматлар Ўзбекистон Республикаси Гидрометереология хизмати марказида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Гидрометереология хизмати марказининг 2021 йил 16 июлдаги 01-15/795-сон маълумотномаси). Натижада, Ўзбекистон ҳудудида атмосферадан чучук сувни ажратиб олишда зарурий метеорологик шароитларни баҳолаш имконини берган; 
Ўзбекистон атмосферасида чучук сув потенциал ресурсининг миқдорий катталикларини, жумладан, кўп йиллик ўртача ҳаво ҳарорати, сув буғи парциал босими, нисбий намлик, сувнинг келтирилган қалинлиги, бирлик майдонга мос келувчи чучук сув миқдори, шудринг нуқтаси ҳарорати ва унинг дефицитини тавсифловчи ArcGIS дастурида яратилган рақамли карталар Ўзбекистон Республикаси Гидрометереология хизмати марказида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Гидрометереология хизмати марказининг 2021 йил 16 июлдаги 01-15/795-сон маълумотномаси). Натижада, Ўзбекистон ҳудудида конденсацион қурилмаларни оқилона жойлаштириш режасини ишлаб чиқиш имконини берган;
турли параметрга эга бўлган конденсацион қурилмаларни Ўзбекистон ҳудудларининг табиий-иқлимий шароит хусусиятларини ҳисобга олиб оқилона жойлаштириш бўйича таклиф ва тавсиялари Ўзбекистон Республикаси Гидрометереология хизмати марказида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Гидрометереология хизмати марказининг 2021 йил 16 июлдаги 01-15/795-сон маълумотномаси). Натижада, сув таъминотидаги танқислик мавжуд ҳудудларда аҳолини чучук сув билан таъминлаш бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқиш имконини берган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish