Сабырбаева Айнура Бахыт қызынинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Фирибгарлик жиноятини тергов қилиш методикасини такомиллаштириш”, 12.00.09 – Жиноят процесси. Криминалистика, тезкор-қидирув ҳуқуқ ва суд экспертизаси (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.1.PhD/Yu281.
Илмий раҳбар: Миразов Даврон Мирагзамович, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси, DSc.31/30.12.2019.Yu.25.02.
Расмий оппонентлар: Саитбаев Тимур Ринатович, юридик фанлар доктори, профессор; Абдулхаков Яхъёжон Артикбаевич, юридик фанлар бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратура Академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади фирибгарлик жиноятини тергов қилиш методикасини такомиллаштиришга қаратилган таклиф ва тавсияларни ишлаб чиқишдан иборатдир.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
терговга қадар текширув, суриштирув ва дастлабки тергов босқичларида ушлаб туриш, шахсий тинтув қилишнинг янги тактик усуллари қўлланилиши асосланган, мазкур жараёнларни видеоёзув орқали қайд этиш, шунингдек шахсни ушлаш вақтида фойдаланилган криминалистик техника воситаларнинг техник хусусиятларини ушлаб туриш баённомасида акс эттириш лозимлиги асослантирилган;
суриштирув ва дастлабки тергов жараёнида гувоҳ, жабрланувчи, гумон қилинувчи ва айбланувчиларни сўроқ қилиш, ҳамда таниб олиш учун кўрсатиш ва юзлаштириш тергов ҳаракатларини ўтказишнинг янги тактик усуллари шакллантирилган, шунингдек уларни ўтказишда замонавий ахборот-коммуникация технологиялари имкониятларидан фойдаланиб,  видеоконференцалоқа режимида ўтказиш мумкинлиги ҳамда процесс иштирокчиларининг хавфсизлигини таъминлашнинг тактикасини ривожлантириш зарурлиги асослантирилган;
интернет жаҳон ахборот тармоғидан фойдаланиб содир этилган фирибгарлик жиноятларини тез ва тўла очиш, айбдорларни аниқлаш ҳамда уларнинг айбини исботлаш имкониятларини янада кенгайтириш учун гумон қилинувчи, айбланувчи, судланувчининг телефонлари ва бошқа телекоммуникация қурилмалари орқали олиб бориладиган сўзлашувларини эшитиб туриш, улар орқали узатиладиган ахборотни олишнинг янги тактик усулларини қўллаш зарурлиги асослантирилган;
фирибгарликни тергов қилишнинг хусусий криминалистик методикаси шакллантирилган, фирибгарлик тўғрисидаги хабарлар юзасидан терговга қадар текширув, суриштирув ва дастлабки тергов ўтказишнинг криминалистик методикаси ишлаб чиқилган, уларнинг натижалари инновацион технологиялардан фойдаланиб расмийлаштириш тартиби жорий этиш зарурлиги асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Фирибгарлик жиноятини тергов қилиш методикаси ва хусусиятларига оид назарий-ҳуқуқий билимларни ривожлантириш ҳамда қонун нормаларини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
процесс иштирокчиларининг хавфсизлигини таъминлаш, уларга қўшимча қулайликлар яратиш, шунингдек суриштирув ва дастлабки тергов жараёнида процессуал чиқимларни камайтириш мақсадида гувоҳлар, жабрланувчилар, гумон қилинувчилар ва айбланувчилар иштирокидаги сўроқ, шахсларни ва нарсаларни таниб олиш ҳамда юзлаштириш тергов ҳаракатларини замонавий ахборот-коммуникация технологиялари имкониятларидан кенг фойдаланилган ҳолда, видеоконференцалоқа режимида ўтказиш мумкинлиги ҳақидаги таклифларидан Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига жиноят процесси иштирокчиларининг ҳуқуқлари ҳимоя қилинишини таъминлаш билан боғлиқ ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги 2019 йил 23 майда қабул қилинган ЎРҚ–542-сон Қонуни билан Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 911, 912, 913, 914-моддаларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг суд-ҳуқуқ масалалари ва коррупцияга қарши курашиш қўмитасининг 2019 йил 28 сентябрдаги 112-сон маълумотномаси). Ушбу таклифнинг татбиқ этилиши фирибгарлик жиноятини тергов қилишда тергов ҳаракатларининг самарадорлигини ошириш ва ахборот-коммуникация технологиялари орқали техник воситалардан фойдаланишни оптималлаштиришга ва гувоҳ, жабрланувчи, гумон қилинувчи ва айбланувчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг самарали механизмини ишлаб чиқишга хизмат қилган.
терговга қадар текширув, суриштирув ва дастлабки тергов босқичларида ушлаш, шахсий тинтув, шахсни ҳимоячидан воз кечиш жараёнларини видеоёзув орқали қайд этиш, шунингдек ушланган шахснинг видеоёзув материаллари билан танишганлиги ҳамда шахсни ушлаш вақтида фойдаланилган воситаларнинг техник хусусиятларини ушлаб туриш баённомасида акс эттириш лозимлиги ҳақидаги таклифлардан Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикасининг жиноят-процессуал кодексига жиноят процессида иштирок этувчи фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини муҳофаза қилишни кучайтиришга қаратилган ўзгартишлар ва қўшимча киритиш тўғрисида”ги 2020 йил 14 майда қабул қилинган ЎРҚ-617-сон Қонуни асосида Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 52, 91, 225 моддаларига ўзгартириш киритишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2020 йил 16 июндаги 06/1-05/1591-сон маълумотномаси). Ушбу таклифнинг жорий этилиши гумон қилинувчиларни ушлаб туриш вақтида қонуний ҳуқуқлари ва манфаатларини таъминлаш ва ҳимоя қилиш учун инновацион ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш бўйича жиноят процессини такомиллаштиришга хизмат қилган.
интернет жаҳон ахборот тармоғидан фойдаланиб содир этилган фирибгарлик жиноятларини тез ва тўла очиш, айбдорларни аниқлаш, уларнинг айбини исботлаш имкониятларини янада кенгайтириш учун гумон қилинувчи, айбланувчи, судланувчининг телефонлари ва бошқа телекоммуникация қурилмалари орқали олиб бориладиган сўзлашувларини эшитиб туриш, улар орқали узатиладиган ахборотни олиш зарурлиги тўғрисидаги таклифлардан “Фуқароларнинг шахсий ҳуқуқ ва эркинликларини муҳофаза қилишга қаратилган қонун ҳужжатлари такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги 2020 йил 30 ноябрда қабул қилинган ЎРҚ-651-сон Қонуни билан Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал Кодексининг 169, 170-моддаларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2021 йил 11 августдаги 06/1-11/794-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг инобатга олиниши фирибгарликни тергов қилишда жиноят процесси иштирокчиларининг шахсий ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишни кафолатлаган;
хусусий криминалистик методикадан фойдаланган ҳолда фирибгарлик тўғрисида келиб тушган хабарлар юзасидан тергов органлари суриштирувчилари томонидан терговга қадар текширув ўтказилиб, унинг натижалари юзасидан қонуний қарорлар қабул қилишда инновацион технологияни жорий этиш зарурлиги тўғрисидаги таклифларидан Ўзбекистон Республикаси ИИВнинг “Ўзбекистон Республикаси ички ишлар идораларида суриштирув ва дастлабки терговни ташкил этиш тўғрисидаги Йўриқномани тасдиқлаш ҳақида”ги 100-сон буйруғининг 8-боби 54-моддаси “а”, “б”-бандларига ўзгартириш киритишда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси ИИВнинг 2020 йил 7 июндаги маълумотномаси). Ушбу таклифнинг жорий этилиши фирибгарликни тергов қилишда қонун устуворлигига риоя этилишини таъминлашга хизмат қилган.