Sayt test rejimida ishlamoqda

Усмоналиева Нафиса Шамсиддиновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Мусобақаларга тайёрланиш босқичларида эшкак эшувчи спортчиларнинг тиббий - психологик таъминланишини ўзига хослиги», 19.00.04 – Тиббий ва махсус психология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.1.PhD/Tib807.
Илмий раҳбар: Мавлянов Искандар Рахимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика спорт тиббиёти илмий-амалий маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика спорт тиббиёти илмий-амалий маркази, PhD.10/30.12.2019.Tib.69.01.
Расмий оппонентлар: Магзумова Шахноза Шахзадэевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Абдуллаева Чарос Абдуллаевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: эшкак эшувчи спортчиларнинг психологик ҳолати кўрсаткичларининг морфофукционал кўрсаткичлар, шунингдек, спорт муваффақиятининг генетик детерминантлари билан ўзаро боғлиқлигини ҳисобга олган ҳолда уларнинг психологик тайёргарлигини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор эшкак эшувчи спортчиларда ACE, PPARA ва PPARGC1A генлари чидамлийлик ва тезликни назорат этувчи генотипларига мос келувчи темперамент ва асаб тизими турлари асосида устувор харакат фаоллиги чегарасини (қисқа, ўрта ва узоқ дистанциялар) аниқлаш имконияти исботланган;
илк бор спортчиларда эшкак эшиш спорт турига мос бўлган спорт генлари аллель-генотиплари ва психоневрологик белгиларни комплекси асосида табақалаштирилган мусобақа олди тайёргарлик режимини шакллантириш ва юқори жисмоний юкламаларга мослашувини таъминлаш асосланган;
эшкак эшувчи мамлакат терма жамоаси аъзоларида муаъян темперамент турларида симпатик асаб тизими устуворлигига эришиш орқали руҳий барқарорликни таъминлаш ва жисмоний имкониятларни максимал намоён этиш имкони аниқланган;
эшкак эшувчи спортчиларда темперамент турлари, асаб тизими типлари ва унинг кучи даражалари билан чидамлилик ва тезликни назорат этувчи аллель-генотиплар орасидаги боғлиқлик асосида руҳий имкониятлари яхшиланган ва спортчи юқори натижага эришиш мумкин бўлган инвидуал эшкак эшиш дистанцияси аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Мусобақаларга тайёрланиш босқичларида эшкак эшувчи спортчиларнинг тиббий - психологик таъминланишини ўзига хослиги бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ўрганилаётган спортчиларнинг нейропсихологик статуси кўрсаткичларининг ўзаро боғлиқлигини ўзига хос хусусиятларини уларнинг индивидуал ҳаракат фаолиятининг нейропсихологик ҳолати характерига нисбатан дифференциация қилиш бўйича олинган илмий натижалар асосида тиббиёт ходимлари учун ишлаб чиқилган “Эшкак эшувчи спортчилар асаб тизимининг турларини устунлигини ҳисобга олган ҳолда, уларнинг хулқ-атвор хусусиятларини баҳолашда янгича ёндашув” номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2021 йил 26 майдаги 8н-р/427-сон маълумотномаси, 2021 йил 27 сентабрдаги 08-09/13043-сон хулосаси). Натижада спортчиларнинг психологик ҳолатини, хусусан, асаб тизими кучи даражалари билан чидамлилик ва тезликни назорат этувчи генотиплар муайян ассоциацияси орасидаги боғлиқликни эътиборга олиб юқори натижага эришиш мумкин бўлган инвидуал эшкак эшиш дистанциясини аниқлаш имконини берган;
эшкак эшувчи спортчилар психофизиологик, морфо-функционал, жисмоний иш қобилияти кўрсаткичларининг, жисмоний машғулотни тузиш ва шакллантиришда, спорт фаолиятида юқори натижадорликни таъминлашда, спортга саралаш жараёнини такомиллаштиришда прогностик аҳамиятини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар спорт амалиётига, жумладан, эшкак эшиш ва сув спорт турлари бўйича Республика олий спорт маҳорати мактаби ҳамда яккакураш спорт турлари Республика олий спорт маҳорати мактаби амалиётига жорий қилинган (эшкак эшиш ва сув спорт турлари бўйича Республика олий спорт маҳорати мактабининг 2020 йил 6 февралдаги ва яккакураш спорт турлари бўйича Республика олий спорт маҳорати мактабининг 2020 йил 7 февралдаги илмий тадқиқот натижаларини амалиётга тадбиқ қилиш тўғрисидаги маълумотномалари). Натижада спорт психологлари, спорт шифокорлари ва мураббийларининг тиббий-психологик иш кўрсаткичларини сезиларли даражада ошириш имконини берган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish