Sayt test rejimida ishlamoqda

Абдулхай Гулчехра Уразалиевнанинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистон тарихшунослигида Туркистон АССР  тарихини ўрганиш муаммолари ва ёндашувлардаги ўзгаришлар (1918-2020 йиллар)”. 07.00.08 – Тарихшунослик, манбашунослик ва тарихий тадқиқот усуллари (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: В2021.4.PhD/Tar.218.
Илмий раҳбар: Мустафаева Нодира Абдуллаевна, тарих фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фанлар академияси Тарих институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: Ўзбекистон Фанлар академияси Тарих институти, DSc.02/30.12.2019. Tar.56.01. 
Расмий оппонентлар: Эргашев Бахтиёр, тарих фанлари доктори, профессор; Чориев Шерзод, тарих фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Туркистон АССРда кечган сиёсий, ижтимоий- иқтисодий, маданий жараёнларга оид қарашлар ва ёндашувлар, уларнинг ўзгариб бориш тамойилларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:  
1918 йилда ўлкада миллий низолар кучайишини олдини олиш мақсадида большевиклар ҳукумати совет типидаги автономияни таклиф этганлиги, улар томонидан янги давлат Туркистон АССРни ташкил этиш жараёни, айниқса унинг номланиши, жумладан “Туркистон Совет Федератив Республикаси”, “Туркистон Совет Республикаси”, “Туркистон Совет Автоном Республикаси” каби номлар хусусида давр матбуотида кечган кескин баҳс ва мунозараларда мажбурий “тарғибот” усули қўлланилганлиги исботланган;
Туркистон АССРда қабул қилинган кўплаб қонун ва қарорлар Бутунроссия ҳужжатларининг нусхаси бўлганлиги, уларда маҳаллий хусусият инобатга олинмаганлиги,  давлатни “синфий бошқариш” механизмида аҳоли “бой ва йўқсиллар” тоифасига ажратилганлиги далилланган; 
совет даври адабиётларида ўлкада кечган  жараёнларда большевикларга “тақдим этган сиёсий эркинлик”, “оғаларча байналмилал ёрдам”, “коммунистик партиянинг фидокор ва доно сиёсати” каби баҳолар берилгани, асл моҳиятида эса бу мустабид хусусият касб этганлиги далилланган; 
Туркистон АССР биринчи Конституциясининг ўзбек тилидаги матни (араб алифбосида) “Иштирокиюн” газетасининг 1918 йил октябрь-ноябрь сонларида эълон қилинганлиги аниқланган ва бу жараён аслида дунё ҳамжамиятига совет ҳукумати “миллий сиёсати”нинг байналмилал хусусиятини намоён қилишдаги “сунъий ҳаракат”и бўлганлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистон тарихшунослигида Туркистон АССР тарихини ўрганиш муаммолари ва концептуал ўзгаришларни аниқлаш бўйича ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:  
“Иштирокиюн” газетасининг 1918 йил октябрь-ноябрь сонларида Туркистон АССР илк Конституциясининг ўзбек тили (араб алифбоси)даги илгари маълум бўлмаган матни аниқланганлиги ва бугунги кунгача фанда мавжуд бўлган “конституция фақат рус тилида жамоатчиликка тақдим этилган” деган фикрлар асоссиз эканлиги шунингдек, мазкур конституция лойиҳасини ишлаб чиқиш мақсадида ташкил этилган комиссиянинг “фаолиятсиз”лиги туфайли Бутунроссия Конституциясининг нусхасига айланиб қолганлиги, хусусан, ернинг хусусий мулк сифатида бекор қилинганлиги, сиёсий ҳуқуқлар аҳолининг маълум бир тоифаларига йўналтирилганлиги, аҳолининг “бой ва йўқсиллар”га ажратилганлиги, айнан шу жиҳатлар билан  Хоразм ва Бухоро ХСР конституцияларидан фарқ қилганлигига оид илмий хулосалардан Сирдарё вилояти тарихи ва маданияти давлат музейи экспозициясини бойитишда (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2020 йил 30 октябрдаги 01-12-10-4867-сон маълумотномаси), ОТ-Ф1-132 рақамли “Ўзбекистон давлатчилиги тарихи тарихшунослиги: назарияси ва шаклланишининг тарихий босқичлари” номли фундаментал лойиҳа фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2021 йил 7 июлдаги 3/1255-1984-сон маълумотномаси). Натижада Туркистон АССРнинг биринчи Конституциясининг тарихий аҳамиятини очиб беришга  хизмат қилган; 
1918-1924 йилларда нашр этилган даврий матбуот материаллари орқали Туркистон АССРнинг ташкил топиши, давлат тузилмаси, ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ва маданий соҳадаги жараёнларига доир илмий хулосалар  “O‘zbekiston tarixi” телеканалининг “Мавзу” кўрсатуви, “Тарихий савол” ток-шоусини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон МТРК, “O‘zbekiston tarixi” телеканалининг 2020 йил 1 июлдаги 02-40-700-сон маълумотномаси). Натижада Ўзбекистон давлатчилиги тарихида 1918-1924 йилларда мавжуд бўлган Туркистон АССРнинг фаолияти борасидаги маълумотларни кенг жамоатчиликка етказиб беришга хизмат қилган. 

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish