Sayt test rejimida ishlamoqda

Курязова Дарманжан Тураевна
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбекистон моддий маданий меросини ўрганиш, сақлаш ва музейлаштиришнинг назарий-методологик асослари», 17.00.06 – Музейшунослик. Тарихий-маданий объектларни консервация қилиш, таъмирлаш ва сақлаш (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.DSc/Tar81. 
Илмий раҳбар: Исмаилова Жаннат Ҳамидовна, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Камолиддин Беҳзод номидаги Миллий рассомлик ва дизайн институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон тарихи давлат музейи ҳузуридаги илмий даража берувчи PhD.02/09.07.2020.Tar.120.01. рақамли илмий кенгаш асосида фан доктори (DSc) илмий даражасини берувчи бир марталик илмий кенгаш. 
Расмий оппонентлар: Холиқова Раҳбар Эргашевна, тарих фанлари доктори, профессор; Салимов Ориф Муслимович, архитектура фанлари доктори, профессор; Убайдуллаева Барно Машрабжановна, тарих фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистон моддий маданий меросини ўрганиш, сақлаш ва музейлаштиришнинг назарий-методологик асосларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
Ўзбекистондаги музейлар шаклланиш босқичида 1876-1916 йилларда дастлабки 4 та музейларнинг ноихтисослик фаолият юритганлиги, 1917-1989 йилларда музейлар сони 76 тага етганлиги, 6 та ихтисослик, 14 та мемориал музей ва 3 та музей-қўриқхона, фармон, қарор ва декретлар қабул қилинганлиги каби тарихий жараёнда, ривожланиш босқичида эса 1990-2020 йилларда соҳага оид алоҳида қонун қабул қилинганлиги, 100 дан зиёд 7 та ихтисослик музейлар фаолияти каби тарихий жараёнда кечганлиги далилланган;
Ўзбекистон тарихи давлат музейи экспозицияларида «Революция ва Совет даври» сиёсати сезиларли даражада акс этганлиги, мамлакатимиз тарихига (Қадимги даврдан то ХХ аср бошларигача бўлган давр учун 3 та бўлим, биргина Совет даври учун 4 та бўлим) жуда кам жой ажратилганлиги, Биринчи ва Иккинчи ренессанс даври алломаларидан фақатгина 6 нафари ҳақидаги маълумотлар экспозицияга қўйилганлиги архив манбалари асосида далилланган; 
жаҳонда музейлар моддий маданий мерос ашёларини сақлаш услублари назарий ва амалий жиҳатдан музей ашёларини намлик ва ҳашаротлардан ҳимоя қилиш (XVIII а.), фондлар ҳароратини ўлчаш асбоб-ускуналарининг қўлланилиши (Рус музейи, 1901 й.) ва тарихий маданий мерос тарғиботининг коммуникацион тизими экскурсовод лавозимининг пайдо бўлиши (XX асрда), экспонатлар «жонланиши», бепул мобиль аудио гид, экспонатнинг 3D-моделидан фойдаланиш каби тарихий-тадрижий ривожланиш босқичларда шаклланганлиги далилланган;
Ўрта Осиёда 1867-1876 йилларда Туркистонга оид турли ҳужжат, қўлёзма ва китобларнинг жамланиши, халифа Усмон Мусҳафининг Петербург оммавий кутубхонасига жўнатилиши, Шаҳрисабз ва Китоб бекликларидан 97 та қадимий қўлёзманинг олиб кетилиши, Хива хони кутубхонасидан 300 га яқин қўлёзма-китоблар мусодара қилиниши, Хива хони тахти, муҳр, тангалар, этнографик буюмлар марказ музейларига олиб кетилганлиги Ўзбекистон моддий маданий мерос бойликларининг хорижда жамланишига олиб келганлиги архив манбалари асосида аниқланган;
Тошкентдаги Мингўрик ёдгорлиги музейи, Юнусобод Оқтепаси ва Шоштепа археологик объектларида оғир темир конструкциялар, автомобиль йўллари ва турар жой биноларининг объектларга яқин қурилиши натижасида вужудга келган муаммоларни бартараф этиш мақсадида Чилонзор Оқтепа олов ибодатхонасини сақлаб қолиш таклиф лойиҳаси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистон моддий маданий меросни ўрганиш, сақлаш ва музейлаштириш бўйича тадқиқот олиб бориш давомида олинган илмий натижалар асосида:
Россия империяси ҳамда Совет даврида моддий маданий меросни сақлаш ва муҳофазасига оид илмий натижалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Ўзбекистон тарихи давлат музейи фондини янги, экспозициясини илмий-услубий материаллар билан бойитишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академиясининг 2020 йил 25 июндаги 3/1255-1317-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижалари Ўзбекистон моддий маданий мероси, музей иши, музейлар тарихи ва моддий ёдгорликларига оид янги материаллар асосида кенг жамоатчиликка тарғиб қилишга хизмат қилган; 
музей фондларини шакллантириш, музей ашёларини мажмуавий тизимда сақлаш (консервация ва реставрация услублари) ва тарғиб ташвиқ қилишнинг ўзига хос коммуникация амлиёти бўйича олинган натижаларидан «Ички ишлар органлари тарихи музейи»ни такомиллаштиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг 2019 йил 23 августдаги 2/3779-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг жорий қилиниши музей иши, музейдаги ашёларни тартибга солиш, уларни эскириш жараёнини секинлаштириш чора-тадбирларини ишлаб чиқишга хизмат қилган;
экскурсоводлик фаолияти, музей ашёларини ҳужжатлаштириш ва сақлаш, музей экспонатларини транслятори сифатидаги аҳамияти, музейларда моддий маданий мерос намуналарини сақлаш ҳамда уларни экспозициясини яратиш, музей ашёларини тўплаш ҳамда экспозиция мавзусига оид матнларни тайёрлашга оид натижалардан «Ички ишлар органлари тарихи музейи»ни такомиллаштиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг 2019 йил 23 августдаги 2/3779-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижалари музейга ташриф буюрувчиларда Ўзбекистонда Ички ишлар органларининг такомиллашиш тарихи ҳақида экскурсия матнларини ишлаб чиқишга хизмат қилган;
Ўзбекистондаги илк музейларнинг ташкил этилиш жараёнлари, унда илмий жамиятларнинг роли, совет давлати ҳукмронлиги йилларида моддий – маданий меросга бўлган эътибор, мустақиллик йилларидаги тарихий обида, асори – атиқаларни қайта тиклаш, бу борадаги ҳукумат томонидан қабул қилинган ҳужжатларнинг жорий қилинишга оид натижалардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг «Ўзбекистон тарихи» телеканалида намойиш этилган «Музейга саёҳат» кўрсатувини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокампанияси «O‘zbekiston tarixi» телерадиоканали давлат унитар корхонасининг 2019 йил 29 октябрдаги 03/1229-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши Ўзбекистондаги музейлар тарихини ёритиб беришга, моддий маданий меросни ўрганиш ва музейлаштиришга оид масалаларни илмий назарий жиҳатдан тарғиб қилишга асос бўлган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish