Рустамов Назар Сарвар ўғлининг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “G.hirsutum L. турига мансуб навлар селекциясида ҳосилдорлиги юқори бўлган селекцион ашёлар яратиш”, 06.01.05–Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Qx563.
Илмий раҳбар: Мадартов Бахром Кувандикович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, PhD.05/27.02.2020.Qx.42.02.
Расмий оппонентлар: Халикова Малохат Бобомуродовна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим; Набиев Саидғани Мухторович, биология фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади G.hirsutum L. турига мансуб ғўзада жуфт ва мураккаб дурагайлаш орқали яратилган ашёларда ҳосилдорликнинг ирсийланиши, ўзгарувчанлиги ва бошқа қимматли-хўжалик белгилари билан ўзаро боғлиқликда шаклланишини таҳлил қилиш асосида ҳосилдорлиги юқори ҳамда қимматли хўжалик белгилари мажмуига эга бўлган генетик жиҳатидан бойитилган тизмалар яратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк маротаба ҳосилдорликнинг асосий элементлари бўлган битта кўсакдаги пахта хом-ашёсининг вазни ва ўсимлик маҳсулдорлиги юқори бўлган турли хил ирсиятга эга навлар иштирокидаги дурагайларда қимматли-хўжалик белгиларининг ирсийланиши ва ўзгарувчанлигини селекцион-генетик таҳлил қилиш орқали ҳосилдорлиги юқори, турли навларнинг қимматли хусусиятларига эга бўлган, генетик жиҳатдан бойитилган селекцион ашёлар ажратиб олинган ва баҳоланган;
жуфт ва мураккаб F2 ўсимликларида маҳсулдорликнинг бошқа ҳосилдорлик элементлари билан ўзаро боғлиқлиги ўрганилган ҳамда тўғри йўналган ижобий боғлиқликлар мавжудлиги аниқланган;
мураккаб дурагайлаш усулида яратилган дурагай популяцияларидаги ўзгарувчанликнинг таҳлили юқори маҳсулдорликка эга бўлган трансгрессив шакллар ажралиб чиққанлигини кўрсатган ва улар якка танловлар асосида ажратиб олинган;
жуфт ва мураккаб дурагайлаш орқали олинган F2 ўсимликларда айрим морфохўжалик белгиларининг боғлиқлиги ўрганилган ва ижобий боғланган белгилар бўйича танлов самарадор бўлиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
G.hirsutum L. турига мансуб навлар селекциясида жуфт ва мураккаб дурагайлашнинг самарадорлиги бўйича олинган натижалар асосида:
турли хил ирсиятга эга бўлган раёнлашган навлар иштирокида дурагайлаш натижасида ҳосилдорлиги юқори, турли навларнинг қимматли хусусиятларига эга бўлган, генетик жиҳатдан бойитилган селекцион ашёлар ажратиб олинган ва селекция жараёнига тадбиқ қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 26 майдаги 02/020-2244-сон маълумотномаси). Натижада бу ашёлар иштирокида ишлаб чиқаришдаги навларга нисбатан  устун бўлган тизмалар яратилган;
ўрта толали ғўза навлари селексиясида мураккаб дурагайлаш орқали олинган дурагайлар асосида юқори ҳосилдорликка эга бўлган ўсимликлар ажратиб олинган ва улардан қимматли селексион ашё сифатида фойдаланиш имкониятлари асослаб берилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 26 майдаги 02/020-2244-сон маълумотномаси). Натижада бу тизмларнинг ҳосилдорлиги бўйича бошқа навларга нисбатан 6.0-10.5% самарадорликка эришилган;
кўп йиллик кузатувлар ҳамда узлуксиз танлов амалиётлари бажарилиши натижасида Т-28-32, Т-15-17 ҳамда Т-4244 тизмалари андоза навга нисбатан тезпишарлик белгиси бўйича 2.0-3.0 кунга, тола чиқими бўйича 2,5-3,5% га, тола узунлиги бўйича 1.5-2.0 мм га юқори кўрсаткичларга эга эканлиги аниқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 26 майдаги 02/020-2244-сон маълумотномаси). Натижада мазкур белгилар бўйича барқарор тизмалар юқори ҳосилдорликка эришиш имконини берган;
Тошкент вилояти Бўка туманидаги “Асилбек Агро Файз” ва “Бўстон” фермер хўжаликларида ҳамда Пскент туманидаги “Азамат Абдукаримов” фермер хўжалигининг ер майдонларида Т-28-32, Т-15-17 ва Т-42-44 тизмалари жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 26 майдаги 02/020-2244-сон маълумотномаси). Натижада яратилган тизмалар Тошкент вилоятининг тупроқ-иқлим шароитига мос эканлиги тажрибаларда илмий асосланган.