Холмурадова Мехриниса Ибрахимовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Эркин Аъзам киноқиссалари тилининг социопрагматик аспекти”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.1.PhD/Fil693.      
Илмий раҳбар: Раупова Лайло Рахимовна, филология фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат хореография академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Fil.60.02.
Расмий оппонентлар: Мирзохидова Муяссар Иномжоновна, филология фанлари доктори, профессор; Бахриддинова Башорат Маъдиевна, филология фанлари доктори (DSc). 
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқот мақсади Эркин Аъзам киноқиссалари матнидаги адресант, адресат ҳамда нутқий вазиятга ижтимоий муҳитнинг таъсирини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Эркин Аъзам киноқиссаларида лисоний воситаларнинг бадиий матнлардаги яширин прагматик имкониятлари, сўзловчи ва тингловчи ўртасидаги мулоқотга нутқий вазият, нутқий шароитнинг таъсири билан боғлиқ маданий социопрагматик жиҳатлар аниқланган; 
киноқиссаларда содда гаплардан, тўлиқсиз, бир бош бўлакли гаплардан, киритмалардан, зарур ўринларда шева элементларидан унумли фойдаланиш ўзаро мулоқотнинг самарадорлигини таъминлаши, сўзлар, умуман, матн тили ижтимоий жиҳатдан киноқиссага мослашиши далилланган;
от ва отлашган сўзларда сон категорияси, жумладан, кўплик шакли нутқий вазиятларда ундов ва модал сўзлар каби ўз грамматик маъносидан ташқари ижобий ва салбий баҳо муносабатларини ифодалашга хизмат қилиши Эркин Аъзам киноқиссалари мисолида очиб берилган;
киноқиссаларда грамматик маънонинг нутқий воқеланишида лисоний воситаларнинг қаҳрамон руҳий ҳолати, дунёқараши, ижтимоий ҳолати, воқеликка муносабати, нутқий вазият, замон ва макон таъсирида сўзловчининг ўз ички муносабатларини ифодаловчи морфологик ва синтактик воситалар аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Эркин Аъзам киноқиссалари тилининг социопрагматик аспектда тадқиқи юзасидан эришилган илмий натижалар асосида:
Эркин Аъзам киноқиссалари тилининг социопрагматик хусусиятларини аниқлаш ва уларни таҳлил этиш орқали олинган хулосаларидан Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетида бажарилган А-1-118 рақамли “Алишер Навоий образининг тасвир ва талқинларига оид ўқув қўлланмасини тайёрлаш ва нашр этиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим марказининг 2021 йил 24 июндаги 01/11-03/03-871-сон маълумотномаси). Натижада, лисоний воситаларнинг прагматик имкониятлари, сўзловчи ва тингловчи ўртасидаги мулоқотга нутқий вазият, нутқий шароитнинг таъсири, вербал ва новербал воситаларнинг прагматик имкониятларини аниқлаш бўйича тавсиялар ишлаб чиқилган; 
нутқ жараёнида сўзловчи томонидан мулоқот самарали бўлишида новербал воситаларнинг ўрни ҳамда грамматик воситаларнинг прагматик имкониятларидан фойдаланишга оид хулосалардан Ўзбекистон давлат хореография академиясида бажарилган “Ўзбек рақс санъати терминологияси” мавзусидаги ПЗ-20170930188-рақамли тадқиқот лойиҳасида соҳага тегишли терминлар ва уларнинг такомиллашуви, ўзбек тилининг халқаро миқёсдаги мақомини оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2021 йил 16 июндаги 02-12-10-2952-сон маълумотномаси). Натижада, киноқиссаларнинг лингвистик тадқиқи ўзбек тилининг халқаро нуфузини ошириш, прагмалингвистика, социолингвистика, когнитив тилшунослик каби бир қатор замонавий соҳаларни ривожлантиришга доир хулосаларни ишлаб чиқишга хизмат қилган;
киноқиссалардаги сўзловчи ва тингловчи – асар қаҳрамонлари нутқида ёрдамчи сўз туркумларининг аниқланган прагматик маъноларидан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида бажарилган “Ўзбек тилининг таълимий корпусини яратиш” мавзусидаги АМ-ФЗ-201908172-рақамли тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим марказининг 2021 йил 24 июндаги 01/11-03/03-871-сон маълумотномаси). Натижада, ўзбек тилининг бугунги сўзлигини қамраб олган электрон дарслик, кўп тилли сўзлашгичлар ва ўзбек тилининг бошқа тилларда эквиваленти бўлмаган, таржима қилинмайдиган лексик бирликлари – миллий-маданий сўзларнинг изоҳи берилган глоссарий, ўзбекча тўғри талаффуз кўникмаларини шакллантиришга қаратилган аудио ва видеоматериаллар ҳамда мобил илова қамраб олинган мультимедиа маҳсулотлари мажмуаси яратилган;
Эркин Аъзам киноқиссалари тилининг социопрагматик хусусиятларини аниқлашга доир хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Кинематография агентлиги томонидан суратга олинаётган кинофильмларнинг сценарийларини тайёрлашда, ҳар қандай мулоқотнинг муваффақияти ижрочи ва тингловчи суҳбатининг ишончлигини таъминлаб беришда намоён бўлувчи ўзига хос хусусиятларига оид илмий хулосалардан Ўзбекистон давлат хореография академиясида бажарилган “Ўзбек рақс санъати терминологияси” мавзусидаги ПЗ-20170930188-рақамли тадқиқот лойиҳасида ҳамда амалга оширилаётган “Хореография санъати орқали имконияти чекланган болаларнинг жамиятдаги фаоллигини ошириш” мавзусидаги С-202003161-рақамли тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Кинематография агентлигининг 2021 йил 24 июндаги  01-05/08-1033-сон маълумотномаси). Натижада Киноқиссалар асосида яратилаётган кинофильмларда актёрлар ижросида жест(одат)лари ва манера(тана ҳаракат)лари алоҳида аҳамият касб этиши, ўзаро мулоқот жараёнининг аксарияти новербал воситалар ёрдамида алмашинилиши, унинг намоён бўлиши омилларига тегишли тавсиялар ишлаб чиқилган.
киноқиссаларда вербал ва новербал воситалар прагматик мазмун ифодалаб, адресант ва адресатнинг нутқий вазиятга бўлган субъектив баҳосини кўрсатиб, прагматик мазмун ифодалашига доир назарий хулосаларидан Ўзбекистон телерадиокомпанияси “Маданият ва маърифат” телеканалининг “Адабий жараён”, “Она тили сабоқлари”, “Тил зийнати” сингари кўрсатувларида (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2020 йил 10 декабрдаги 01-16/141-сон маълумотномаси) ҳамда Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “O’zbekiston” телерадиоканалининг “Бедорлик”, “Ижод завқи”, “Таълим ва  тараққиёт”, “Миллат ва маънавият” эшиттиришларида фойдаланилган (Ўзбекистон телерадиоканали давлат унитар корхонасининг 2021 йил 8 июндаги 04-25-984-сон маълумотномаси). Натижада ушбу телекўрсатув ва эшиттиришлар учун тайёрланган материалларнинг мазмуни мукаммаллашган, илмий далилларга бой бўлиши таъминланган.