Dalabaev Umurdinning fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Siqilmaydigan yopishqoq suyuqliklar oqimini Landau-Raxmatulin modeli asosida sonli-analitik modellashtirish», 05.01.07 – Matematik modellashtirish. Sonli usullar va dasturlar (fizika-matematika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2020.2.DSc/FM157.
Ilmiy maslahatchi: Rasulov Abdujabbor Sattarovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘zbekiston Milliy universiteti huzuridagi DSc.03/30.12.2019.FM.01.02 raqamli ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: Imomnazarov Xolmatjon Xudaynazarovich fizika-matematika fanlari doktori, yetakchi ilmiy xodim (Rossiya) Xujaev Ismatillo Qo‘shaevich, texnika fanlari doktori, professor; Aloev Raxmatillo Djuraevich, fizika-matematika fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: murakkab sohalarda fil`trlash muammolarining keng sinfi uchun matematik modellarni va ularni echishning samarali sonli usullarini
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
Raxmatulin tenglamasi uchun kontrol hajm usulidan foydalanib, sonli echish algoritmi qurilgan;
Raxmatulin tenglamasi uchun chekli-ayirmali sxemalar qurilgan va ularning tug‘unligi isbotlangan;
quvurda yopishqoq suyuqlik g‘ovak qatlamdan o‘tish jarayonida g‘ovak qatlam ortining quvur chegarasi yaqinida maksimal qiymatga erishishi aniqlangan;
Segre-Silberberg pchin effekti paydo bo‘lishining Reynol`ds sonlari orqali bog‘langanligi asoslangan;
oqimlarda bitta zarracha harakati jarayonida qo‘shilgan massa xarakterli hususiyatlari aniqlangan, xususan zarracha zichligining oshishi bilan qo‘shilgan massa ta’sirining kamayishi asoslangan;
bir o‘lchovli barqaror bo‘lmagan ikki fazali oqim muammosining ideal va yopishqoq oqimlar uchun analitik echimi olingan hamda ular asosida yopishqoq oqimlarda zarracha va tashuvchi oqim stabillashgan tezliklarining mos kelmasligi isbotlangan;
harakatlanuvchi tugun nuqtalar usuli asosida differensial tenglamalarning taqribiy analitik echimlari olingan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Murakkab sohalarda fil`trlash muammolarining keng sinfi uchun matematik modellarni va ularni echishning samarali sonli usullarini ishlab chiqish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
Raxmatulinning fil`tratsion tenglamalarini kontrol xajmli usul yordamida tuzilgan hisoblash algoritmidan "Konvektiv Darsi-Forxgeymer oqimi va siqilmaydigan suyuqlikning g‘ovakli muhitda issiqlik uzatilishi” grant loyihasida konvektiv Darsi-Forxgeymer tenglamasini sonli echishda qo‘llanilgan (Putra universitetining 2021 yil 5 fevraldagi UPM/FS-132/26-sonli ma’lumotnomasi (Malayziya)). Natijada, Darsi-Forxgeymer tenglamasiga qo‘yilgan chegaraviy masalaning sonli echimini olish va jarayonni tahlil qilish imkonini bergan;
murakkab soha uchun qurilgan chekli ayirmali sxemalardan "Ochiq kanallarda suv taqsimotining barqarorlik masalasini matematik modelini echishda yo‘nalishni o‘zgaruvchanlikning chekli ayirmali sxemasidan foydalanish" grant loyihasida differensial tenglamaning konvektiv qismini chekli ayirmali usul bilan almashtirishda foydalanilgan (Terengganu Universitining 2021 yil 15 martdagi UMT/FTKKI-45-231-sonli ma’lumotnomasi (Malayziya)). Natijada, oqimga qarshi modifikatsiyani qo‘llash orqali hisoblash jarayoni barqarorligi ta’minlangan.