Буранова Барно Менглибаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи: “Бадиий таржимада тарихий-миллий колоритни сақлаш принциплари (“Юлдузли тунлар” романининг туркман тилидаги намунаси асосида)”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Fil.390.
Илмий раҳбар: Назаров Бахтиёр Аминович, филология фанлари доктори, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSс.03/30.12.2019.Fil/Tar.21.01.
Расмий оппонентлар: Халлиева Гулноз Искандаровна, филология фанлари доктори, профессор; Гайлиева Огулбай Курбанмурадовна, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистон халқ ёзувчиси Пиримқул Қодировнинг “Юлдузли тунлар” романининг туркманча таржимасини (таржимон Шодурди Чориев) аслият билан қиёслаб, бадиий таржимада тарихий-миллий колоритни сақлаш принципларини аниқлаш, қорақалпоқча, русча таржима нусхаларни ўзаро қиёсан солиштириш орқали таржимон маҳоратини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“Юлдузли тунлар”нинг туркманча таржимасида оригиналнинг ўзига хос тарихий ва миллий давр колоритини беришда таржимон асосан тарихийлик, тарихий-услубий мослаштириш, замонавийлаштириш, фонетик принциплардан унумли фойдаланганлиги, ўзбек-туркман тиллараро лексик, фонетик ҳамда грамматик муштараклик мутаржимга адекватга анча яқин таржимани яратишда қўл келгани далилланган;
асар матнида учрайдиган архаизмлар, историзмларни туркманчалаштиришда мутаржим муқобил сўз танлаш принципига амал қилган ҳолда функционал-тарихийлик принципини сақлаб қолишга эришгани, асарда эскирган сўзлар таржимасида давр манзарасини тўлақонли акс эттириш учун архаизм ва историзмларни аслият матнига мос, муаллиф услубига муштарак ҳолда бера олгани, аммо баъзи ўринларда модернизация тамойилига мурожаат натижасида туркманча таржимада миллий реалиялар, сиёсий-ҳарбий атамаларни ўгиришда хатоликларга йўл қўйгани аниқланган;
бадиий таржимада халқона ибора ва сўзларни сўзма-сўз таржима, муқобил вариант танлаш, модуляция тамойилларига асосланганлиги, матн таркибини ихчамлаштириш, қаҳрамон руҳиятини равон, содда, халқона услубда ифодалаш мақсадида паремиологик бирликларнинг тушиб қолиши қиёсий-типологик, лингвостилистик кузатишлар  асосида аниқланган; 
роман матнида учрайдиган Жомий, Навоий, Бобур, Биноий қаламига мансуб шеърий парчаларнинг таржимада акс этишида эркин таржима усулига мурожаат натижасида шакл ва мазмунни сақлашдаги ютуқ ҳамда сўзма-сўз таржима жараёнида шеърий тизимдаги камчиликлар, Шодурди Чориевнинг шеърий парчаларни туркманчалаштиришдаги маҳорати, лирик тасвир ҳамда талқинга индивидуал ёндашуви, рус таржимони Ю.Суровцев, қорақалпоқ мутаржимлари Ҳ.Жумашев, А.Содиқовларга нисбатан таржимада аслият бадиий моҳиятини тўла ёритиш, муаллиф услубини кенг ракурсда теран акс эттиришдаги маҳорати асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Юлдузли тунлар”нинг туркманча таржимасида таржимон тарихий ва миллий давр колоритини аслиятга мос тарзда бериши  ва бошқа тиллардаги таржималари билан қиёсий таҳлили асосида:
бадиий таржимада халқона ибора ва сўзларни сўзма-сўз таржима, муқобил вариант танлаш, модуляция принципи тамойилларига асосланганлиги, матн таркибини ихчамлаштиришга оид материаллардан ОТ-Ф1-80 “Глобаллашув муаммоларининг бадиий талқини ва замондош образи” ҳамда ОТ-Ф1-77 “Ўзбек адабиёти дурдоналари 100 жилдлигини нашрга тайёрлаш” фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Фанлар академиясининг 2020 йил 7 декабрдаги 3/1255-2747-сон маълумотномаси). Натижада “Пиримқул Қодиров “Танланган асарлар”ига киритилган “Юлдузли тунлар”нинг навбатдаги янги нашрига ёзилган “Кириш сўз” ва “Тарихий шахслар ва тарихий жой номлари”ни изоҳлашда, романнинг туркман, турк, қорақалпоқ, русча таржималари ҳақидаги маълумотларнинг бойитилишига муҳим асос бўлган;
“Юлдузли тунлар” романида учрайдиган архаизмлар, историзмларни туркманчалаштиришда мутаржим муқобил сўз танлаш принципига амал қилган ҳолда функционал-тарихийлик принципини сақлаб қолишга эришгани, асарда эскирган сўзлар таржимасида давр манзарасини тўлақонли акс эттиришига оид хулосалардан Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг Бадиий таржима кенгаши ҳисобот йиғилишларида, адабий-илмий тўгарак машғулотларда унумли фойдаланилган (Ёзувчилар уюшмасининг 2021 йил 20 майдаги 09-32/13-сон маълумотномаси). Натижада туркманча таржимадаги тарихий ва миллий колоритни қайта яратиш, адекватлик масалаларига доир таҳлиллар уюшмада ўтказилган маърузалар мазмунини бойитишга хизмат қилган;
таржимоннинг шеърий парчаларни туркманчалаштиришдаги маҳорати, лирик тасвир ҳамда талқинга индивидуал ёндашуви, топонимлар таржимасида мутаржим транскрипция ва транслитерациядан унумли фойдалангани, таржимада аслият бадиий моҳиятини тўла ёритишга доир маълумотлардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Маданият ва маърифат”, “Ўзбекистон тарихи” канали кўрсатувлари ҳамда “Ўзбекистон” радиоканали эшиттиришлари сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Маданият ва маърифат” телеканали давлат унитар корхонасининг 2021 йил 28 июньдаги 01-16/126-сон маълумотномаси; “Ўзбекистон тарихи” телеканалининг 2021 йил 24 майдаги 35-сон маълумотномаси; “Ўзбекистон” телерадиоканали давлат унитар корхонасининг 2021 йил 1 июндаги 49-21-сон маълумотномаси). Натижалар татбиқи адабий-маърифий кўрсатув ҳамда эшиттиришнинг илмий асосларга бой бўлишини таъминлаган.