Sayt test rejimida ishlamoqda

Тухтаев Давлат Бобомуродовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон 

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Аминокислоталар ва гомовератриламин асосида азот сақлаган гетероциклик бирикмалар синтези», 02.00.03 - Органик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.3.PhD/K231.
Илмий раҳбар: Виноградова Валентина Ивановна, кимё фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон миллий университети, DSc.03/30.12.2019.K.01.03.
Расмий оппонентлар: Ходжаниязов Хамид Уткирович, кимё фанлари доктори; Холиқов Турсунали Суюнович, кимё фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент кимё-технология иниститути.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади аминокислоталар ва гомовератриламин асосида азот сақлаган гетероциклик бирикмалар синтези, тузилиши ва физик-кимёвий катталикларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк маротаба N-бензоил-α-аминокислоталарнинг термик шароитда гомовератриламин билан амидланиш реакциялари амалга оширилган;
илк маротаба α-бензоиламино-N-[2-(3,4-диметоксифенил)этил]ацил-амидларининг эритувчи ва эритувчисиз шароитларда ҳалқаланиш реакциялари, 8,9-диметокси-3-фенил-(-1-алкил)-5,6-дигидроимидазо[5,1-а]изохинолинлар ҳосил бўлишида каскадли ҳалқаланиш содир бўлиши исботланган;
термик амидланиш шароитида N-фталоил-α-аминокислоталарнинг бирламчи аминлар билан трансамидланишининг содир бўлиши аниқланган;
юмшоқ шароитда N-фталоил-α-аминокислота хлорангидриди ёрдамида N-фталоил-α-аминокислота моноамидининг ёки носимметрик о-фталкислота диамидининг асосий маҳсулот сифатида ҳосил бўлиши бирламчи аминнинг коцентрациясига, реакциянинг давомийлигига, протон акцепторининг турига ҳамда эритувчи табиатига боғлиқ эканлиги аниқланган;
α-аминокислоталар ва гомовератриламин асосида 8,9-диметокси-3-фенил-(-1-алкил)-5,6-дигидроимидазо[5,1-а]изохинолинлар ҳамда 1-(алкиламино)изохинолинларнинг янги ҳосилалари синтез қилинган;
N-фталоил-α-аминокислоталарни β-фенэтиламин иштирокида трансамидланишининг реакция механизми таклиф этилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
N-Бензоил (фталоил)-α-аминокислоталар ва гомовератриламин асосида азот сақлаган гетероциклик бирикмаларни синтези бўйича олинган натижалар асосида:
синтез қилинган 8,9-диметокси-3-фенил-1-изопропил-5,6-дигидро-имидазо[5,1-а]изохинолин (24, CCDC 1948404); 8,9-диметокси-3-фенил-1-изобутил-5,6-дигидроимидазо[5,1-а]изохинолин (26, CCDC 1958696) ларнинг кристалл тузилишлари РТТ ёрдамида ўрганилган ва олинган натижалар Кембридж кристаллографик маълумотлар базасига киритилган (The Cambridge Structural Database, https://www.ccdc.cam.ac.uk, CCDC 1948404, 1958696). Натижада, базага киритилган янги моддалар ўхшаш бирикмаларни синтез қилиш, тузилишини ўрганиш имконини берган;
олинган илмий натижалар ВА-ФА-Ф-6-009 рақамли «Табиий бирикмалар ва уларнинг синтетик ҳосилаларининг цитотоксик, антибактериал, замбуруғга қарши ва антиоксидант фаоллигини ўрганиш» мавзусидаги амалий лойиҳада α-аминокислоталар ва гомовератриламин асосида синтез қилиб олинган амидларни турли саратон ҳужайраларига қарши фаоллигидан фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2021 йил 23 июндаги 4/1255-1826-сон маълумотномаси). Натижада, нормал тери ҳужайраларига нисбатан кам токсиклик эга бўлган саратонга қарши препаратлар яратиш имконини берган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish