Sayt test rejimida ishlamoqda

Алиева Гулой Камиловнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон 

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «3d-металларнинг бензотриазол ҳосилалари билан комплекс бирикмалари синтези ва тадқиқоти», 02.00.01 - Ноорганик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.3.PhD/K229.
Илмий раҳбар: Кадирова Шахноза Абдухалиловна, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон миллий университети, DSc.03/30.12.2019.K.01.03.
Расмий оппонентлар: Рафиқов Адҳам Солиевич, кимё фанлари доктори, профессор; Ибрагимова Мавлуда Рўзметовна, кимё фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Тошкент фармацевтика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Co(II), Ni(II), Cu(II) ва Zn тузларининг 1,2,3-бензотриазол ва моноэтаноламин билан бир турли ва аралаш лигандли комплекс бирикмаларини синтези, таркиби, тузилиши ва хоссаларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Co(II), Ni(II), Cu(II) ва Zn тузларининг 1,2,3-бензотриазол ва унинг ҳосилалари билан 40 та янги комплекс бирикмалари синтез қилинган;
ИҚ-, ЯМР-, ДҚЭС, РФА, РСА, масс-спектрометрия, энергия-дисперсион анализлар, замонавий квант-кимёвий ҳисоблаш натижалари асосида янги синтез қилинган комплекс бирикмаларнинг индивидуаллиги ҳамда гетероҳалкали лигандларнинг 3d-металлар билан координацияга учраши қонуниятлари аниқланган;
квант-кимёвий усуллар ёрдамида лигандлар ва улар асосида синтез қилинган комплекс бирикмаларининг геометрик ва энергетик параметрлари, атом зарядларининг тақсимоти ва реакцион қобилияти аникланган;
1,2,3-бензотриазол, 1-ацетил-1,2,3-бензотриазол, 2-(1H-бензотриазол-1-ил)сирка кислота ва 2-(2H-бензотриазол-2-ил) сирка кислотасини оралиқ металлар билан комплексларида металл ионини координацияланишуви азотли гетроҳалқали лиганд табиатига боғлиқлиги исботланган;
илк бор 2-(1H-бензотриазол-1-ил)сирка кислотасини моноэтаноламин билан Cu(II)нинг аралаш лигандли комплекснинг монокристаллари ўстирилиб, рентгенструктуравий анализ ёрдамида фазовий тузилиши аниқланган;
2-(1H-бензотриазол-1-ил)сирка кислотаси МЭА иштирок этган муҳитда, металл катиони билан координацион боғ ҳосил қилмасдан, гетероҳалқали лиганд билан туз ҳосил қилиши аниқланган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
1,2,3-Бензотриазол ва унинг ҳосилаларининг 3d-металлар билан комплекслари синтези, тузилиши ва биологик фаоллиги бўйича олинган илмий натижалар асосида:
L4 ва [Cu(L3)2(МЭА)2] таркибли комплекс бирикмаларнинг рентген тузилиш таҳлили натижалари Кембридж кристаллографик маълумотлар базасига киритилган (The Cambridge Structural Database, https://www.crystallography.net), 2-(2H-бензотриазол-2-ил)сирка кислота учун 907378 CCDC ва [Cu(L3)2(МЭА)2] CCDC депозит рақами 1891272). Натижада, базага киритилган кимёвий бирикмалар ўхшаш бирикмаларни синтез қилишда, тузилишини тавсифлашда тақдим этилган маълумотлардан фойдаланиш имконини берган;
1-ацетил-1,2,3-бензотриазол ва унинг металлокомплекслари “Муборак газни қайта ишлаш заводи” МЧЖ нинг амалиётга жорий этилган (“Муборак газни қайта ишлаш заводи” МЧЖнинг 2021 йил 28 апрелдаги 698/СК-04-сон маълумотномаси). Натижада, металл конструкцияси ва қурилмаларида коррозия жараёнига қарши ингибитор сифатида 82-85% қўллаш имконини берган;
синтез қилинган комплекс бирикмалардан Ф7-Т048 рақамли «Янги супрамолекуляр материаллар олиш мақсадида баъзи биологик фаол қуйи молекуляр органик моддаларнинг универсал клатратогенлар ва микроэлементлар билан комплекс ҳосил қилишини, ҳамда уларнинг мембранага нисбатан фаоллигини тадқиқ қилиш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада металло-комплекс бирикмаларини синтез қилиш, уларнинг тузилиши ва хоссаларини аниқлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси 2019 йил 26 июлдаги 4-1255-2068-сон маълумотномаси). Натижада, янги комплекс бирикмаларни олиш ва фазовий тузилиши ҳамда хоссаларини аниқлаш имконини берган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish