Мирзиятов Шухрат Миргиязовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Муқаддамату-л-адаб» асарида тилшунослик, луғатшунослик анъаналари ва арабий-туркий сўзликнинг лексик-семантик талқини», 10.00.05–Осиё ва Африка халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.PhD/Fil56.
Илмий раҳбар: Исломов Зохиджон Махмудович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент ислом университети асосидаги бир марталик илмий кенгаш, DSc.27.06.2017.Tar/F/Fil.14/01.
Расмий оппонентлар: Дадабоев Ҳамидулла, филология фанлари доктори, профессор;Куранбеков Аҳмадкул, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Алишер Навоий номидаги Адабиёт музейи.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: араб луғатшунослигининг шаклланиш тамойиллари, «Муқаддамату-л-адаб»нинг Хоразм нусхасидаги арабий-туркий сўзликнинг грамматик, лексик-семантик таҳлили, жаҳон луғатшунослигидаги ўрнини белгилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Маҳмуд Замахшарий сўзларнинг ички ўзакларини алифбо тартибида жойлаштириш тизимини жорий этган араб луғатшунослигининг учинчи мактаби асосчиси эканлиги далиллаб берилган;
қўлёзмадаги туркий сўзликнинг маъно хусусиятлари очиб берилган ва унинг воситасида лексик қатлами XIII–XIV асрларга мансуб эканлиги исботланган;
илк маротаба «Муқаддамату-л-адаб» луғатшунослик ва тилшунослик нуқтаи назаридан тадқиқ этилиб, асар зарур грамматик қоидалар киритилган энг биринчи кўп тилли луғат эканлиги далилланган;
«Муқаддамату-л-адаб»нинг туркий сўзлик киритилган энг қадимий Хоразм қўлёзмасининг луғатшунослик, тилшунослик, манбашунослик тараққиётидаги ўрни асослаб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
«Муқаддамату-л-адаб» асарида тилшунослик, луғатшунослик анъаналари ва арабий-туркий сўзликнинг лексик-семантик талқини бўйича берилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
илмий тадқиқот натижалари «Ф-1-139 Шарқ халқлари адабиёти тарихи ва жанрлар типологияси» (2013–2016) мавзусидаги фундаментал илмий тадқиқот лойиҳасида Аббосийлар даври адабиётида жанрлар такомиллашуви ва типологиясини ёритишда фойдаланилган (Фан ва технологиялар агентлиги 2017 йил 18 июлдаги 02-11/344-сон маълумотномаси). Натижада ислом тарихига оид китоблардаги ҳадисларни тизимга солишда ҳамда Маҳмуд Замахшарий томонидан «Қуръон»да тушунилиши қийин бўлган сўзларни изоҳлашда асос бўлган;
Маҳмуд Замахшарийнинг бой илмий мероси, унинг бизгача етиб келган асарлари ва уларнинг қисқача тавсифи, айниқса олимнинг араб тили грамматикасига бағишланган асарларининг аҳамияти Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «Madaniyat va ma’rifat» телеканалининг «Биз кимларнинг аждодимиз?» номли туркум кўрсатувларининг Маҳмуд Замахшарий ҳақидаги сонида ёритилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2017 йил 28 августдаги 01-17/666-сон маълумотномаси). Ушбу маълумотлар Маҳмуд Замахшарийнинг илмий мероси, тил ва тилшунослик тараққиётига қўшган улкан ҳиссаси ҳақидаги билимларни бойитишга хизмат қилган.
Араб ва туркий тиллардаги сўзлик таҳлили асосида «Араб филологиясига кириш» («مقدمة اللغة العربية») номли ўқув қўлланмаси нашр этилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси халқ таълими вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Президентининг истиқболли ёш педагог ва илмий кадрларнинг малакасини ошириш «Истеъдод» жамғармасининг 2011 йил 3 октябрдаги 403/27/42-сон маълумотномаси). Қўлланма филолог мутахассисларнинг араб тилшунослиги ва луғатшунослигининг пайдо бўлиши ва ривожланиш босқичлари, луғатчилик принципларини ўргатишга хизмат қилган.
