Сапаров Абдирахман Данабаевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Ўзбекистон сув омборлари Коловраткалари (Rotifera) (фаунаси, экологияси ва амалий аҳамияти)», 03.00.06 – Зоология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.DSc/B97.
Илмий маслаҳатчи: Мирабдуллаев Искандар Мирбатирович, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи Нукус давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Зоология институти, DSc.02/30.12.2019.B.52.01.
Расмий оппонентлар: Камилов Бахтияр Ганиевич, биология фанлари доктори, профессор; Иззатуллаев Зувайд, биология фанлари доктори, профессор; Дадаев Сайдулло, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистон сув омборлари коловраткалар фаунаси таксономик инвентаризация қилиш, экологиясининг ўзига хос хусусиятларини асослаш ҳамда сув экотизимида уларнинг аҳамиятини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Ўзбекистон сув омборлари коловраткалари фаунасининг ҳолати таҳлил қилиниб, 159 турдан иборат замонавий тур таркиби аниқланган;
илк бор Марказий Осиё фаунси учун коловраткаларнинг янги тўрт тури Lecane pumilа (Rouselet, 1906), Lecane sola Hauer, 1936, Phylodina cf. citrina Ehrenberg 1832, Scepanotrocha cf. rubra Bryce, 1910 аниқланган;
коловратка (Rotifera) типи таксонларини мақбул равишда идентификация қилиш учун самарали аниқлагич-калити яратилган;
Lecane pumilа, Lecane sola, Phylodina cf. citrina, Scepanotrocha cf. rubra коловратка турларнинг тузилиши, ўзгарувчанлиги ва экологик хусусиятлари очиб берилган;
Ўзбекистон сув омборлари коловраткаларининг сув ҳавзалари ва биотоплар турлари бўйича тақсимланиши асосланган;
Ўзбекистон сув омборлари коловраткаларининг мавсумий ривожланиш хусусиятлари очиб берилган;
Орол денгизи минтақаси сув экотизимида коловраткаларнинг амалий аҳамияти баҳоланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон сув омборлари коловраткалари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Қорақалпоғистон сув экотизимида сувларнинг ифлосланишини биотестлашда коловраткалардан фойдаланиш юзасидан ишлаб чиқилган амалий тавсиялар Қорақалпоғистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси амалиётига жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг 2020 йил 19 ноябрдаги 02/18-1-2226-сон маълумотномаси). Натижада, табиий ва чиқинди сувларнинг ифлосланишини олдини олиш имконини берган;
Балиқчилик сув омборларида коловраткалардан балиқларнинг табиий озиқаси сифатида фойдаланиш йўллари юзасидан ишлаб чиқилган услубий тавсиялар Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги фаолияти амалиётига жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 18 декабрдаги 01/027-2720-сон маълумотномаси). Натижада, балиқчилик ҳўжаликларида ҳовузлардаги балиқлар маҳсулдорлигини кўпайтириш ҳамда балиқ чавоқларини колавраткалар орқали озиқлантириш эвазига уларнинг яшовчанлигини ошириш имконини берган;
Сув ҳавзаларида сапробитни биоиндикациялашда коловраткалардан самарали фойдаланиш юзасидан ишлаб чиқилган амалий-услубий тавсиялар Қорақалпоғистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлиги амалиётига жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 19 ноябрдаги 03/08-3-388а-сон маълумотномаси). Натижада, эвтрофикация учраган сув омборларида биомассаси камайиб кетаётган планктон организмларнинг сонини сақлаб қолиш имконини берган.