Карабаев Маматхан Садировичнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ауминзатау ва Букантау тоғлари олтин ва олтин-нодирметалли маъданлашувининг минералогик-геокимёвий хусусиятлари ва қидирув-баҳолаш мезонлари», 04.00.02–Қаттиқ фойдали қазилма конлари геологияси, қидириш ва разведка қилиш. Металлогения ва геокимё (геология-минералогия фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.DSc/GM1.

Илмий маслаҳатчи: Конеев Рустам Исмаилович,геология-минералогия фанлари доктори.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Геология ва геофизика институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Минерал ресурслар илмий-тадқиқот институти, Геология ва геофизика институти, Гидрогеология ва инженерлик геологияси институти, Сейсмология институти, Ўзбекистон Миллий университети ва Тошкент давлат техника университети, DSc.27.06.2017.GM.40.01.

Расмий оппонентлар: Цой Владимир Деньевич, геология-минералогия фанлари доктори; Антонов Александр Евгеньевич, геология-минералогия фанлари доктори; Умарходжаев Мавзурбек Умарходжаевич, геология-минералогия фанлари доктори.

Етакчи ташкилот номи: «Ялпи геологик-тасвирлаш ва қидирув экспедицияси» ДК.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: маъданларнинг минерал ва микроминерал таркибини ҳамда олтин, кумуш ва бошқа элементларнинг геокимёвий тарқалиш хусусиятларини аниқлаш, Ауминзатов ва Букантов тоғларидаги олтин, олтин-нодир металли маъданлашувининг қидирув-баҳолаш меъзонларини ажратишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор Ауминзатов ва Букантовдаги олтин-нодир металли ва олтин конлари ўзаро метасоматитлар комплекслари ва улардаги маъданлашувнинг юзага келиш вақти билан фарқ қилиши исботланган;

Ауминзатов ва Букантовдаги олтин маъданлашувининг ҳосил бўлиш шароити кўп босқичли эканлиги ва олтин-нодир металли, олтинли маъданлар  минерал ассоциациялар мажмуаси, макро- ва микроминерал таркиби, минералларнинг типоморф хусусиятлари билан фарқланиши асосланган;

олтин-нодир металли маъданлашув учун платина ва висмут қўшимча элементлари бўлган соф олтин хослиги, олтин маъданлашувда олтиннинг асосий қисми сульфид минералларидаги дисперс шакли ва камроқ қисми паст аслликдаги олтиндан иборат эканлиги аниқланган;

илк бор олтин-нодир металли маъданлашувида олтиннинг висмут, теллур ва вольфрам билан, олтинли маъданлашувда эса маргимуш, кумуш, селен ва сурма билан узвий геокимёвий боғланганлиги ҳамда минерал парагенезисларнинг маъдан атрофида кетма-кет жойлашуви, олтин геокимёвий ассоциацияларининг ўзгаришига сабаб бўлиши аниқланган;

Ауминзатов ва Букантовдаги олтин-нодир металли ва олтинли маъданлашув учун турлича бўлган минералогик ва геокимёвий қидирув-баҳолаш меъзонлари мажмуалари аниқланган ва улар асосида истиқболли майдонлар ажратилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Букантов ва Ауминзатовдаги турли хил маъданлашувнинг минералогик-геокимёвий хусусиятларини ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:

 маъдан турларининг ўзига хос минералогик белгилари, яъни метсоматик ҳосилалар, маҳсулдор минерал ассоциациялар, макро- ҳамда микроминераллар ва уларнинг типоморф хусусиятлари ҳамда турли хил маъданлашувдаги олтиннинг учраш шаклларини аниқлаш юзасидан олинган тадқиқот натижалари Навоий кон-металлургия комбинати «Уран ва қимматбаҳо металлар геологияси» ИИЧМ корхонаси томонидан Қасқиртов ва Карабугут майдонларида қидирув-баҳолаш ишларини олиб бориш жараёнида жорий қилинган (Навоий кон-металлургия комбинатининг 2016 йил 6 октябрдаги 01-02-08/10661-сон маълумотномаси). Илмий натижаларни амалиётга жорий қилиш самараси олтин маъданларининг моддий таркибини ва технологик хусусиятларини аниқлашда қўлланилган;

асосий ва ҳамроҳ элементларнинг тарқалиш хусусиятлари, яъни олтин-нодир металли маъданлашув учун Bi, Te, W ларнинг ореоллари, уларнинг маъдан атрофида олтин билан мусбат корреляцияси; олтинли маъданлашув учун олтиннинг As, Te, Ag ва Sb билан мусбат корреляциялари; элементлар нисбат кўрсаткичлари – Ag:Au =10:1, Se:Te =45:1 бўйича олинган тадқиқот натижалари Навоий кон-металлургия комбинати «Уран ва қимматбаҳо металлар геологияси» ИИЧМ корхонаси томонидан геологик қидирув ишлари олиб бориш жараёнида жорий қилинган (Навоий кон-металлургия комбинатининг 2016 йил 6 октябрдаги 01-02-08/10661-сон маълумотномаси). Илмий натижаларни амалиётга жорий қилиш натижасида Шохетов майдонидаги олтин маъданлашув жадаллиги юқори бўлган майдонларини ажратиш имконини берган;

тавсия қилинган олтин маъданлашувининг қидирув-баҳолаш меъзонлари мажмуаси ва башоратлаш модели ҳамда улар асосида ажратилган яширин маъданлашувга истиқболли бўлган майдонлар Навоий кон-металлургия комбинати «Уран ва қимматбаҳо металлар геологияси» ИИЧМ корхонасида жорий қилинган (Навоий кон-металлургия комбинатининг 2016 йил 6 октябрдаги 01-02-08/10661-сон маълумотномаси). Илмий натижаларни амалиётга жорий қилиш натижаси геологик-қидирув ишларини олиб боришда олтин маъданлашувининг қидирув белгилари сифатида қўлланилмоқда. Улар асосида ажратилган Шимоли-ғарбий Саритов, Шарқий Қасқиртов (Букантов), Шарқий Карабугут (Ауминзатов) майдонлари олтин маъданлашувга баркамол бўлган майдонларни танлаш ва геологик-қидирув ишларини ташкил этишда фойдаланилган.