Расулов Журабек Абдусамиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Мажбурий меҳнатни тугатиш бўйича халқаро стандартларни Ўзбекистон Республикасининг қонунчилигига имплементация қилиш масалалари”, 12.00.10 – Халқаро ҳуқуқ (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.PhD/Yu124.
Илмий раҳбар: Тиллабаев Мирзатилло Алишерович, юридик фанлар доктори (DSc), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат юридик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги қошидаги Юристлар малакасини ошириш маркази, DSс.07/27.02.2020.Yu/108.01.
Расмий оппонентлар: Адилкариев Ҳожимурод Тўхтамуродович, юридик фанлар доктори, профессор; Эшматова Феруза Фарходовна, юридик фанлар доктори (DSc).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси Академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади мажбурий меҳнатни тугатишга оид халқаро стандартларни Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига имплементация қилишнинг назарий-методологик асосларини, мажбурий меҳнатга қарши курашишнинг халқаро ва миллий механизмларини такомиллаштириш бўйича илмий асослантирилган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
халқаро стандартларга мувофиқ “мажбурий меҳнат” ва “зўраки меҳнат” атамаларининг турли хусусиятларга эга меҳнатга мажбурлаш ҳолатларида қўлланилиши лозимлиги асослантирилган;
мажбурий меҳнат ва у билан боғлиқ амалиётларни тугатиш юзасидан халқаро-ҳуқуқий ҳужжатларнинг яхлит тизими шаклланганлиги илмий асослантирилган;
мажбурий меҳнатни тугатишга оид халқаро стандартларнинг шаклланишини ҳар бир даврнинг ўзига хос хусусиятларидан келиб чиқиб, беш босқичга бўлинган ҳолда даврлаштирилиши асослантирилган;
мажбурий меҳнат билан боғлиқ амалиётлар учун жазо чоралари ҳар қандай шаклдаги мажбурий меҳнат ҳолатлари учун қўлланилиши лозимлиги, уларнинг содир этилган жиноятнинг оғирлигига мутаносиб бўлиши, жавобгарлик белгиловчи қонун ҳужжатларининг самарали ижросини таъминлаш зарурлиги асослантирилган;
мажбурий меҳнатга қарши курашда меҳнат инспекциялари ролини кучайтириш мақсадида ХМТ доирасида мажбурий меҳнатни тугатишда меҳнат инспекциялари фаолиятини тартибга солувчи халқаро шартномани қабул қилиш зарурати асослантирилган;
Ўзбекистонда мажбурий меҳнатни тугатиш бўйича институционал механизмларнинг шаклланиши ва ривожланиши ҳар бир даврнинг ўзига хос хусусиятларидан келиб чиқиб икки даврга бўлиниши, мажбурий меҳнатни тугатиш бўйича миллий мониторинг тизими шаклланганлиги асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Мажбурий меҳнатни тугатиш бўйича халқаро стандартларни Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига имплементация қилиш масалалари бўйича олиб борилган илмий тадқиқот натижалари қуйидагиларда фойдаланилган:
мажбурий меҳнатни тақиқлаш принципини қонунчиликда мустаҳкамлаш тўғрисидаги таклиф Ўзбекистон Республикасининг 2020 йил 20 октябрдаги “Аҳоли бандлиги тўғрисида”ги ЎРҚ-642-сонли Қонунига “5-модда. Аҳоли бандлиги соҳасидаги асосий принциплар” моддасининг тўққизинчи хатбошисига “мажбурий меҳнатни тақиқлаш, яъни бирор-бир жазо қўллаш таҳдиди билан иш бажаришга мажбурлашни тақиқлаш” таҳририда киритилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг 2021 йил 6 апрелдаги 02/5-391-сон маълумотномаси). Ушбу таклиф мажбурий меҳнатни тақиқлашни нафақат меҳнат ҳуқуқи билан тартибга солинадиган муносабатлар доирасида, балки ижтимоий муносабатларнинг барча соҳаларида бундай амалиётнинг тақиқланишини мустаҳкамлашга хизмат қилган;
вояга етмаган шахсни мажбурий меҳнатга жалб қилганлик учун жиноий жавобгарлик белгилаш тўғрисидаги таклиф “Ўзбекистон Республикасининг Жиноят, Жиноят-процессуал кодексларига ҳамда Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги Ўзбекистон Республикасининг 2021 йил 12 февралдаги ЎРҚ-673-сонли Қонунига “1-модда. Ўзбекистон Республикасининг 1994 йил 22 сентябрда қабул қилинган 2012-ХII-сонли Қонуни билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодексига қуйидаги қўшимча ва ўзгартишлар киритилсин: 3) 1482-модда иккинчи қисмининг диспозициясидаги “худди шундай қилмиш учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин” деган сўзлар чиқариб ташлансин;” таҳририда киритилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг 2021 йил 6 апрелдаги 02/5-391-сон маълумотномаси). Ушбу таклиф вояга етмаган шахсни мажбурий меҳнатга жалб қилганлик учун жиноий жавобгарлик белгилаган ҳолда бундай тоифадаги шахслар ҳуқуқларининг амалий ҳимоясини таъминлаш, миллий қонунчиликни Ўзбекистон Республикаси томонидан ратификация қилинган ХМТнинг 29-сонли ва 182-сонли конвенциялари талаблари билан мувофиқлаштиришга хизмат қилган;
мажбурий меҳнат ўз хизматларини ихтиёрий равишда таклиф қилмаган ҳар қандай шахсдан, ҳар қандай жазо таҳдиди остида талаб қилинадиган ҳар қандай иш ёки хизматни бажариш ҳисобланишига оид таклиф Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2021 йил 8 февралдаги 60-сон қарори билан тасдиқланган Одам савдосидан жабрланган ёки одам савдосидан жабрланган деб тахмин қилинаётган шахсларни идентификация қилиш ва қайта йўналтириш тартиби тўғрисидаги низомнинг 8-иловасига “3.3. Мажбурий меҳнат. Мажбурий меҳнат — бу шахс ўз хизматларини ихтиёрий равишда таклиф қилмаган, ҳар қандай жазо таҳдиди остида ҳар қандай шахсдан талаб қилинадиган ҳар қандай иш ёки хизматни бажаришдир” таҳририда киритилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси Юридик таъминлаш бошқармасининг 2021 йил 4 майдаги 12-18-7-сон маълумотномаси). Ушбу таклиф одам савдосидан жабрланган шахсларни идентификация қилишда меҳнатга мажбурланиш ҳолатларини аниқ белгилаш орқали меҳнат ва жиноий қонунчиликни такомиллаштиришга хизмат қилган;
мажбурий меҳнатдан фойдаланишни тақиқлаш соҳасида давлатларнинг жавобгарлигини кучайтириш; ёшларни меҳнатга мажбурлашнинг ҳар қандай шаклларидан ҳимоя қилиш ва уларнинг меҳнат бозорига чиқишлари учун мавжуд тўсиқларни бартараф этиш; меҳнат соҳасидаги зўравонлик ҳолатлари жабрдийдалари учун ҳуқуқий ҳимоя воситаларидан фойдаланиш ҳамда уларга етказилган зарарни қоплаш имкониятини тақдим этишга оид таклифлари БМТ Инсон ҳуқуқлари кенгашининг резолюцияларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикасининг Женева шаҳридаги БМТ бўлинмаси ва бошқа халқаро ташкилотлардаги Доимий ваколатхонасининг 2021 йил 4 февралдаги UZ/UN/21-35-сон маълумотномаси). Ушбу таклиф зўраки ёки мажбурий меҳнат жабрдийдалари учун уларга етказилган зарарни қоплаш орқали ҳуқуқий ҳимояни тақдим этишнинг ҳуқуқий асосларини такомиллаштиришга хизмат қилган.