Agzamova Manzura Adxamovnaning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan tarmog‘i nomi): «Astragalus turkumiga oid o‘simliklarning triterpenoidlari: tuzilishi, kimyoviy modifikatsiyasi va biologik faolligi», 02.00.10 - Bioorganik kimyo (kimyo fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.1.DSc/K51.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘simlik moddalari kimyosi instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘simlik moddalari kimyosi instituti, DSc.02/30.01.2020.K/T.104.01.
Rasmiy opponentlar Gafurov Maxmudjon Bakievich, kimyo fanlari doktori; Raxmanberdieva Ra’no Karimovna, kimyo fanlari doktori; Raximov Dilshod Axmedovich, kimyo fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: O‘zbekiston milliy universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: Astragalus turkumi o‘simliklarining triterpenoidlarini tahlil qilish, metilsteroidlar va ular glikozidlarining kimyoviy modifikatsiyasini amalga oshirish, ajratib olingan birikmalarning biologik faolligini aniqlashdan iborat. 
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
birinchi marta Astragalus  turkumi o‘simligining A. orbiculatus, A. alopecurus A. pterocephalus, A. pamirensis, A. kuhitangi, A. tragacantha, A. dissectus, A. pycnanthus, A. stipulosus, A. coluteocarpus, A. exilis, A. babatagi, A. leiosemius, A. turczaninowi kabi turlarining triterpenoidlari tadqiq qilinishi natijasida 28 ta yangi birikmalar ajratib olindi va kimyoviy tuzilishlari kimyoviy va fizikaviy tadqiqot usullari yordamida aniqlangan; 
birinchi marta A.alopecurus o‘simligidan 8 ta yangi birikmalar - sikloalpigenin A, V, S, va sikloalpigenin, ularning glikozidlari – sikloalpiozid A, V, S va sikloalpiozidlar ajratib olingan; 
birinchi marta A.orbiculatus o‘simligidan 5 ta sikloortan qatoridagi sikloorbigenin A va S, digidrotsikloorbigenin A, sikloorbikozid S va D  hamda 2 ta lanostan qatoridagi triterpenoidlar  - orbigenin va orbikozid ajratib olingan; 
ilk marta A.pycnanthus o‘simligidan siklopikantogenin va siklopikantozid birikmalari hamda A.exilis o‘simligidan sikloeksozid V moddasi ajratib olindi va ular kimyoviy tuzilishiga ko‘ra yangi moddalar ekanligi aniqlangan; 
A.dissectus o‘simligi ildizidan ajratib olingan siklodisektozid va siklotrisektozid, shuningdek, A. tragacantha o‘simligidan olingan siklokantozid F glikozidlarining kimyoviy tuzilishi tasdiqlangan; 
olib borilgan tadqiqot natijalariga ko‘ra Astragalus turkumi o‘simliklarii tarkibida siklosiversigenin glikozidlari ko‘p tarqalganligi va ular asosan ildiz qismida to‘planishi aniqlangan; 
sikloortan triterpenoidlarini kimyoviy modifikatsiya reaksiyalarining yangi usuli ishlab chiqildi va ushbu usul bilan sikloalpeginon A, V va S larning kimyoviy tuzilishi tasdiqlangan; 
biologik faol moddalar olish maqsadida siklopikantogenin va troyanozid A tabiiy birikmalarining to‘liq va qisman sintezi usullari ishlab chiqilgan; 
ajratib olingan yangi birikmalarning biologik faolligi o‘rganilishi natijasida astragalozid VII va sikloorbikozid S kardiotonik faollikka ega ekanligi, sikloorbikozid G va siklosiversiozid A kalamushlar miokardi metabolik jarayonlariga ijobiy ta’sir etishi, sikloorbikozid C va  sikloorbikozid A hosilalari saraton xujayralari o‘simtasiga qarshi faollikka ega ekanligi aniqlangan; 
A.pterocephalus o‘simligidan olingan siklosiversiozid F ning farmakologik izlanishlari kardioprotektor faollikka ega ekanligini ko‘rsatdi va uning asosida metabolik ta’sirga ega bo‘lgan yangi dorivor preparat olish tavsiya etilgan. 
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. 
Sikloartan qatori triterpenoidlar kimyoviy tuzilishi va biologik faolligini o‘rganish bo‘yicha olib borilgan izlanishlarning ilmiy natijalari asosida:
sikloorbikozid D ning  rentgen tuzilish tahlili (RTT) tajribalari Kembridj kristallografik markazining ma’lumotlar bazasida  deponirlangan va SSDS № 604459 tartib raqami bilan ro‘yhatga olingan. Ushbu izlanish natijalari fizikaviy-kimyo sohasi  rivojlanishiga  xizmat kiladi;
sikloartanlarning kimyoviy modifikatsiyasi – to‘liq va qisman sintezi natijasida yangi tabiiy birikmalar olish va olingan birikmalarning farmakologik tadqiqot natijalari asosida kelajakda dorivor vositalar yaratish imkoniyati  ko‘rsatib berilgan;
mazkur dissertatsiya ishi ma’lumotlaridan Turkiyaning Anadoli universitetini farmatsevtika fakul`teti farmakognoziya kafedrasida leksiya va seminarlarda shuningdek,  magistrlik va doktorlik dissertatsiyalari uchun ilmiy-tadqiqot loyihalarda hamda universitet qoshidagi “Dorivor o‘simliklar va dorivor vositalar  ilmiy tadqiqot markazi” da  foydalanilgan. Ilmiy ma’lumotlar asosida “Turkiya va O‘zbekiston florasidagi  Fabaceae va Asteraceae oilasiga mansub qator o‘simlik turlarining biologik faolligini tadqiq qilish” mavzusida hamkorlikdagi loyiha №119N631 tayyorlandi va TIBUTAK – O‘zbekiston TIV hamkorlik xalqaro dasturi bo‘yicha  (Turkiyaning ilmiy va texnologik tadqiqotlar kengashi) jamg‘armasiga taqdim etilgan (Anadoli Universitetining 2021 yil 2 avgustdagi ma’lumotnomasi);
ajratib olingan va kimyoviy tuzilishi tasdiqlangan yangi birikmalar  Natural Compounds (Plant Sources, Structure and Properties Cycloartane Triterpenoids and Glycosides, Springer nashriyoti) ma’lumotlar katalogida chop etilgan. Natijada, boshqa o‘simliklardan ajratib olingan mazkur sinf vakillarining tuzilishini isbotlash yoki identifikatsiya qilishda foydalanish imkonini bergan; 
tadqiqot natijalariga impakt-faktori yuqori bo‘lgan yetakchi  xorijiy nashrlarda 124 dan ortiq havolalar keltirilgan jumladan: J. of Inorganic biochemistry (IF 3.212). 2011, 105(6). P. 887-893; Phytochemistry review (IF – 4.587), 2019, V.18, P. 1133–1166; Studies in Natural Products Chemistry, 2002, V. 27, P. 443-545 Int. J.Mol. Sci. 2009, 10(6), P.2440-2475(DOI: 10.3390/ijms10062440); Food and Chemical Toxicology. (DOI: 10.1016/j.fct.2009.12.004 PMID: 20026160 ) 48(3) P.781-788; J.Chem. and biodiversity (DOI: 10.1007/s11101-019-09626-y). 2013, 10(6), P.1004-1054 va boshqa ilmiy jurnallar. Bu olingan natijalardan chet el olimlari o‘zlarining tabiiy birikmalar tuzilishi va biologik faolligini aniqlash borasida olib borayotgan ilmiy izlanishlarida foydalanish imkonini bergan.