Sayt test rejimida ishlamoqda

Тешабоева Зиёдахон Қодировнанинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Бобурнома»нинг инглизча таржималаридаги фразеологик бирликларнинг когнитив ва лексикографик тадқиқи», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (инглиз тили) (филология фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.DSc/Fil213.
Илмий маслаҳатчи: Боқиева Гуландом Ҳисомовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллар университети,  DSc.03/30.12.2019.Fil/Ped.27.01.
Расмий оппонентлар: Тўхтасинов Илҳомжон Мадаминович, педагогика фанлари доктори, профессор; Холмонова Зулхумор Турдиевна, филология фанлари доктори, профессор; Эйжи Мано, тарих фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади «Бобурнома»даги фразеологик бирликлар, уларнинг инглизча таржималарининг когнитив ва лексикографик нуқтаи назардан очиб бериш ва мавзули луғат яратиш тамойилини ишлаб чиқишдан иборат.  
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
«Бобурнома»даги тарихий персонажлар характерини ёритишда қўлланган фразеологик бирликлар инглизча таржимасининг қиёсий-чоғиштирма ва компонент, тавсифий-аналитик таҳлиллари асосида таржимонларнинг қўллаган лексик, грамматик, синтактик трансформация усулларини аниқлаш орқали В.Текстон таржимасида трансформацион, С.Беверижда калька ва Ж.Лейден-В.Эрскинда маъно кўчиш усулининг устуворлиги далилланган;
«Бобурнома»даги фразеологик бирликлар табдили ва уларнинг ўзбекча-русча-инглизча таржималар ўртасидаги структуравий-семантик тафовутларни аниқлаш орқали ибораларнинг аслиятга хос муқобилларини белгилашда эквивалентлик ҳодисасининг илмий-назарий тамойиллари лингвомаданий аспектда асосланган;
асардаги фразеологик бирликлар лексик-семантик майдонининг очиб берилиши ва уларнинг когнитив-концептуал таҳлили орқали фразеологик бирликларнинг тасвирий ва функционал эквивалентлик хусусиятларининг таржимада акс этиш муаммолари илмий-назарий жиҳатдан асосланган;
фразеологик бирликлар концептини лингвомаданий ва когнитив таҳлил қилиш ҳамда фразеологик бирликлар таржимасида эквивалентлик динамикасини статистик таҳлиллари асосида «Бобурнома»нинг табдили ва русча-инглизча таржимасида фразеологик бирликларнинг адекватликка эришишдаги лексик-семантик, грамматик, ва синтактик номутаносиб-ликлари аниқланган;
«Бобурнома»даги фразеологик бирликлар инглизча таржимасининг муаммоларини ҳал этишда таржимонларнинг аслиятга ёндашувларига кўра кўп тилли луғат яратишнинг тадрижий шаклланиши асосида луғат тузиш, фразеологик бирликларни саралаш ва изоҳ билан тасвирлаш, табдилга асосан шарҳлаш каби тамойиллар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. «Бобурнома»нинг инглизча таржималаридаги фразеологик бирликларни қиёсий ўрганиш асосида: 
фразеологик бирликлар «Бобурнома»нинг табдили, русча, инглизча таржимасида адекватликка эришишдаги номутаносибликлар аниқланиши, таржима муаммоларини ҳал этишда луғат тузишнинг бешта тамойили ишлаб чиқилганлик янгиликларидан Республика ва хорижлик олимлар бохабар бўлдилар (Бобур номли халқаро жамоат фондининг 2021 йил 6 апрелдаги 26-сон маълумотномаси). Натижада, «Бобурнома»даги фразеологик бирликларнинг статистик метод асосида ўрганилиши ва инглизча таржималари, унинг устувор вазифаларининг ишлаб чиқилиши Бобур энциклопедиясининг ўзбекча-русча-инглизча қайта нашрида фойдаланиш учун хизмат қилган;
Бобур ҳаёти ва ижодига, шунингдек, «Бобурнома» асарининг инглиз тилига таржималарига доир материаллардан 2020 йил 11 январда «Ўзбекистон тарихи» телеканалида тайёрланиб, эфирга узатилган Заҳириддин Муҳаммад Бобур таваллудига бағишланган кўрсатувнинг сценарийсини ёзишда, илмий ишда келтириб ўтилган материаллардан кенг фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг 2020 йилнинг 28 февралдаги 02-10-472-сон маълумотномаси). Натижада, Заҳириддин Муҳаммад Бобур ёшлиги ва Бобурнома» асаридаги сўнгги тадқиқотларини оммага танитишда хизмат қилган;
«Бобурнома» асарининг инглизча таржималари борасидаги материаллардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “O’zbekiston” телеканали ижодкорлари «Бобурнома»нинг инглизча таржималаридаги фразеологик бирликларнинг когнитив ва лексикографик тадқиқи» мавзусидаги докторлик диссертацияси ва «Бобурнома»даги фразеологик бирликларнинг инглизча таржималари қиёсий таҳлили» монографияси бўйича олинган илмий натижаларидан айрим кўрсатувларнинг сценарийларини тайёрлашда фойдаланилган. 2019 йил 14 февралдаги “Ozbekiston” телеканалида тайёрланиб, эфирга узатилган Заҳириддин Муҳаммад Бобур таваллудига бағишланган «Шоҳ ва шоир» кўрсатувининг сценарийсини ёзишда диссертация материалларидан унумли фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг 2019 йилнинг 12 июлдаги 02-13-1324-сон маълумотномаси). Натижада, асардаги миллий-маданий хусусиятли фразеологик бирликлар мумтоз адабиёт таржимаси ҳақидаги маълумотларни бойитишга хизмат қилган; 
тузилган фразеологик бирликлар инглизча таржималари луғати тарихий персонажлар характерини ёритишда қўлланган ва инглизча таржимасининг тавсифий-аналитик таҳлилининг ишлаб чиқилиши, «Бобурнома»нинг инглизча таржимада мазмун мутаносиблигини очиб бериш, фразеологик бирликлар табдили, русча – инглизча таржималар ўртасидаги семантик алоқаларни ўрганиш, аслиятга хос муқобилларини белгилашга доир хулосалардан Ўзбекистон Ёзувчилар Уюшмасида фойдаланилган (Ўзбекистон Ёзувчилар Уюшмасининг 2021 йил 18 февралдаги 01-03/241-сон маълумотномаси). Натижада, «Бобурнома»даги фразеологик бирликларнинг инглизча таржималари қиёсий таҳлили» номли монографиясидан мумтоз адабиётнинг энг муҳим хусусиятларини инглиз тилида акс этиш муаммоси ва таржимонлар ёндашувини аниқлаш, таржиманинг турли усулларини ёритиб бериши таржимонлар учун муҳим манба бўлиб хизмат қилган; 
сараланган текстологик манба натижалари Америка Қўшма Штатларидаги “Алта” тил хизматлари компаниясида амалиётга жорий этилган (USA, ATLANTA, GA30326: ALTA LANGUAGE SERVICE компаниясиинг 2021 йил 7 апрелдаги  I-4877-сон маълумотномаси). Натижада тадқиқот хулосалари таржимашуносликни бойитиш билан бирга фразеологик бирликларнинг инглизча таржимасида семантик, компонент, когнитив-концептуал, тавсифий-аналитик, қиёсий чоғиштирма таҳлиллари ишлаб чиқилганлиги, таржимага доир хизматларни бажаришда, ўзбек миллатининг миллий-маданий жиҳатларини таржима қилишда илмий асосланган маълумот сифатида хизмат қилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish