Соҳибова Зарнигор Нусратиллоевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Замонавий ўзбек шеъриятида йил фаслларининг рамзий-тимсолий талқинлари», 10.00.02 – Ўзбек адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/Fil805.
Илмий раҳбар: Қувватова Дилрабо Ҳабибовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.09.
Расмий оппонентлар: Сулаймонов Исроил Исомиддинович, филология фанлари доктори (DSc), доцент; Жабборов Нурбой Абдулҳакимович, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади замонавий ўзбек шеъриятининг Чўлпон, Ойбек, Ҳ.Олимжон, Зулфия, Э.Воҳидов, А.Орипов, Р.Парфи, Т.Сулаймон сингари таниқли намояндалари ижодида табиат фаслларининг бадиий талқини, рамзий-тимсолий маъноларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
жаҳон ва рус адабиётшунослигида баҳор флористик мотивларнинг муҳаббат туйғуси билан уйғунлиги, куз фаслининг ўлим остонасига яқинлашуви ва тушкунлик руҳини акс эттириши ҳамда қиш фасли инсоннинг кексалик даври билан боғлиқлиги кекса аёл образи орқали замонавий ўзбек шеъриятидаги мисоллар асосида аниқланган;
йил фасллари тасвирининг келиб чиқиши болалар фольклори намуналарида, меҳнат, маросим, терма қўшиқлар, халқ достонларининг шеърий қисми билан боғлиқлиги, ўзбек мумтоз шеъриятида ифода этилган йил фасллари пейзаж лирикаси, лирик қаҳрамоннинг руҳий кечинмалари рамзий-тимсолий маънода қўлланилганлиги лингвопоэтик таҳлиллар асосида исботланган;
замонавий ўзбек шеъриятида табиат фасллари тасвиридаги бадиий- тадрижий жараённинг тириклик, ёшлик, шодлик, қувонч, суюкли ёр, фарзанд кутаётган она каби тимсолий белгилари эркка ташналик, тириклик, ёшлик, ҳаёт давомийлиги каби фактик материаллар орқали аниқланган;
йил фасллар тасвирига бағишланган шеърларнинг бадиий тилига хос ташбеҳ, метафора, ташхис, тамсил кабилар орқали лирик қаҳрамоннинг қалб оғриқлари, ёшлик ва дўстлар соғинчи, маҳзунлик, ёлғизлик туйғулари поэтик асарлардаги мисоллар асосида далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Замонавий ўзбек шеъриятида йил фаслларининг рамзий тимсолий талқинларини очиб бериш жараёнида эришилган илмий натижалар асосида:
йил фасллари тасвирининг келиб чиқиши болалар фольклори намуналарида, халқ достонларида лирик қаҳрамоннинг руҳий кечинмалари рамзий-тимсолий маънода қўлланилганлиги билан боғлиқ илмий қарашлардан ФА-Ф1-ОО5 «Қорақалпоқ фольклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш» (2017-2020 йй.) мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2021 йил 8 февралдаги 17.01/18-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа шеъриятда табиат фасллари тасвиридаги бадиий тадрижни ёритиш, фаслларнинг поэтик манзарасини акс эттиришда такрорланувчи ва кўп қўлланилган образлар таснифига доир янги маълумотлар билан бойитилган;
табиат фасллари тасвиридаги бадиий-тадрижий жараённинг тириклик, ёшлик, шодлик, қувонч, суюкли ёр, фарзанд кутаётган она каби тимсолий белгилари илмий хулосалардан Ф1-ХТ-19919 «Ўзбек мифологияси ва унинг бадиий тафаккур тараққиётидаги тутган ўрни» мавзусида фундаментал лойиҳада (2012-2016) фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 9 февралдаги 89-03-764-сон маълумотномаси). Натижада йил фасллари тасвирининг фольклор, ўзбек мумтоз ва замонавий шеъриятида тадрижий такомилга эришганлиги аниқланган;
йил фасллар тасвирига бағишланган шеърларнинг бадиий тилига хос ташбеҳ, метафора, ташхис, тамсил кабилар орқали лирик қаҳрамоннинг туйғулари поэтик асарлардаги фикр ва қарашлардан Бухоро вилоят телерадиокомпаниясининг «Адабий мухит», «Шеърият гулшани» кўрсатувларининг 2020 йил апрель ва июнь сонидаги сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Бухоро Вилояти телерадиокомпаниясининг 2020 йил 29 декабрдаги 1/339-сон маълумотномаси). Натижада мухлисларнинг замонавий ўзбек шеърияти ҳақидаги маълумотларини кенгайтиришга, адабиёт фонди заҳирасини бойитишга эришилган.