Ражабова Зухра Саъдуллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Хоразм вилояти тарихий мероси ва ёдгорликларининг маънавиятни юксалтиришдаги аҳамияти (1991-2020 йиллар)”, 07.00.01 – “Ўзбекистон тарихи” (тарих фанлари)
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.3.РhD/Tar142.
Илмий раҳбар: Бобожонова Дилором Бобожоновна, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Таr.20.05.
Расмий оппонентлар: Шадманова Санавар Базарбаевна, тарих фанлари доктори, профессор; Базарбаев Рахимназар Жуманазарович, тарих фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Хоразм вилояти тарихий мерос ва маданий ёдгорликларининг ижтимоий жараёнлардаги моҳияти ва хусусиятини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
Хоразм номоддий меросининг ажралмас қисми бўлган мусиқа ва рақс оташпарастларнинг диний маросимлари билан боғлиқ ҳолда маърака-ю маросимларида, дин пешволари бўлмиш муғларнинг фаолиятида товуш ва мусиқанинг кенг қўлланилиши воҳадаги халфачиликка асосланган ўзига хос мусиқа санъатининг шаклланишига асос бўлганлигини аниқланган;
Хоразм воҳасидаги зиёратгоҳлар, қорихона, қаландархона ва хонақолар каби муқаддас жойларнинг қурилишида республиканинг бошқа ҳудудларидан фарқли равишда маҳаллий аҳолининг коинот, инсон, ўсимликлар ва ҳайвонот дунёси, табиий ҳодисалар, афсонавий қаҳрамонларга оид мифологик олами, мифик дунёқараши, ахлоқий анъаналари ҳамда антик даврдаги географик муҳити доимий равишда ўз таъсирини ўтказиб турганлиги исботланган;
мустақиллик йилларида тарихий ёдгорликлар таъмирланиб, улардан оқилона ва унумли фойдаланиш мақсадида Хива “Ичан-Қалъа”давлат музей–қўриқхонаси фаолиятининг йўлга қўйилиши мадраса, масжид, сарой ва миноралар каби обидаларнинг музей объекти сифатида юқори даражада сақланиши, уларнинг илмий ва бадиий қийматини юзага чиқариш имконини бераётганлиги далилланган;
Хоразм Маъмун академиясининг илк давлатчилик, шаҳарсозлик ва диний эътиқодлар бўйича Ҳазорасп туманидаги экспедиция тадқиқотлари натижасида қўлга киритилган сопол ва металл артефактлар ўлкадаги тарих музейларида бадиий санъат бўйича аждодлар маҳорат мактаби сифатида хизмат қилаётганлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Хоразм вилояти тарихий ва маданий ёдгорликларининг маънавиятни юксалтиришдаги аҳамияти бўйича олинган илмий натижалар, хулоса ва амалий таклифлар асосида:
Хоразм Маъмун академиясининг илк давлатчилик, шаҳарсозлик ва диний эътиқодлар бўйича Ҳазорасп туманидаги тадқиқотлари. Бу экспедициялар натижасида қўлга киритилган кўплаб артефактлар ўлкадаги тарих музейларида бадиий санъат юзасидан аждодлар маҳорат мактаби сифатида хизмат қилаётганлиги оид натижалардан 2016-2017 йилларда бажарилган “Мустақиллик йилларида Хоразмда бадиий санъатнинг ривожи” мавзусидаги фундаментал лойиҳа доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2020 йил 23 январдаги 3/1255–172-сон маълумотномаси). Натижада Хоразм вилоятида маҳаллий шароитларга мос, қадимий услублардаги ресторан, қабуллар уйи, галерея, амфитеатр ва ҳунармандлар устахоналарини ташкил қилиш имконини берган;
Хоразм номоддий меросининг ажралмас қисми бўлган мусиқа ва рақслари оташпарастларнинг диний маросимлар билан боғлиқ ҳолда маърака-ю маросимларида, дин пешволари бўлмиш муғларнинг фаолиятида товуш, мусиқанинг кенг қўлланилиши воҳадаги ўзига хос мусиқа санъатининг шаклланишига асос бўлганлигинигига оид натижалар Республика Маънавият ва маърифат маркази Хоразм вилояти бўлимининг 2018-2019 йилларда туманлар ва шаҳарлар тарғиботчилар гуруҳи аъзолари учун ўқув-тренинглар ташкил этиш фаолиятига татбиқ этилган (Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2020 йил 1 июндаги 01/07-516-сон маълумотномаси). Натижада ёш авлодни ватанпарварлик, маданий – маънавий меросга муҳаббат руҳида тарбиялашда ҳамда маънавий меросни асраш ғояларини сингдиришга хизмат қилган;
мустақиллик йилларида тарихий ёдгорликлар таъмирланиб, улардан оқилона ва унумли фойдаланиш мақсадида музей–қўриқхоналар фаолиятини йўлга қўйилиши, тарихий-маданий объектларни музей объекти сифатида юқори даражада сақлашга оид хулосалардан тарихий маданий меросни сақлаш ва тарғиб қилиш ҳамда Хива “Ичан қалъа” музей қўриқхонасида янги экспонатларини ташкил этиш ва уларни маълумотлар билан тўлдиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият Вазирлигининг Хоразм вилояти Маданият бошқармаси “Ичан қалъа” давлат музей қўриқхонасининг 2020 йил 24 сентябрдаги 242-сон маълумотномаси). Натижада Хива “Ичан қалъа” музей қўриқхонасида янги экспонатларини ташкил этиш ва уларни маълумотлар билан тўлдиришга имкон берган.