Холиёров Ўрал Менглиевичнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек тили таълимий корпусини тузишнинг лингвистик асослари”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.PhD/Fil1490.
Илмий раҳбар: Менглиев Бахтиёр Ражабович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Термиз давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Термиз давлат университети, PhD.03/31.03.2021.Fil.78.04. 
Расмий оппонентлар: Худойберганова Дурдона Сидиқовна, филология фанлари доктори, профессор; Шахабитдинова Шоҳида Хашимовна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат  университети. 
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ўзбек тили таълимий корпусини тузишнинг назарий масалаларини белгилаш, ўзбек тили таълимий корпусининг лингвистик таъминотини яратиш асосларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
таълимий корпусга хос лингвистик, дидактик, информацион хусусиятлар жаҳон таълимий корпуслари функционал имкониятининг лингвистик таъминоти жиҳатидан фарқ қилиши, тилга автоматик ишлов бериш усуллари жиҳатидан ўхшаш эканлиги асосланган;
таълимий корпус материалини автоматик қайта ишлаш тизимини йўлга қўйиш учун ўзбек тили морфолексикони ҳамда ўзбек тили морфологик базасини тузишнинг оптимал математик ва лингвистик усуллари аниқланган ҳамда морфолексикон ва морфологик база тузишнинг когнитив, лингво-статистик илмий-назарий асослари ишлаб чиқилган;
феъл шакллари луғатини тузиш тартиби, ўзак ва грамматик шаклларнинг корпусга жойлашувини тизимлаштиришнинг лингвистик, математик, мантиқий, дастурий тамойиллари белгиланган ҳамда ўзбек тили таълимий корпусининг қидирув имкониятлари, интерфейс қурилиши, таълимий корпуснинг конкорданс ва электрон кутубхона сифатидаги таълимий, лингводидактик, ресурс имкониятлари очиб берилган;
таълимий корпус базасига ўқув луғатлари, сўз ясалиши, сўз маънолари, сўзлараро маъновий, шаклий муносабатларини ифодаловчи параметрларни кутубхона, конконданс ва SQL қидируви усулида жойлаштириш тартиби ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек тили таълимий корпусини тузишнинг лингвистик асослари бўйича олинган илмий натижалар асосида: 
таълимий корпус учун ахлоқий-тарбиявий мазмундаги матнларни танлаш тамойиллари, ўқув луғатлари, сўз маънолари изоҳи, сўзлараро маъновий, шаклий муносабатларга доир маълумотлар базасини шакллантириш, уларга мос қидирув тизимини яратиш, корпус базасига жойлаштириш ҳақидаги назарий маълумотлардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институти томонидан олиб борилган ФА-А1-Г007 «Қорақалпоқ нақл-мақоллари лингвистик тадқиқот объекти сифатида» мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳасида фойдаланилган (ЎзР Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2021 йил 22 апрелдаги 17.01/108-сон маълумотномаси). Натижада қорақалпоқ нақл-мақолларида тил бирликларининг морфологик шакллари ва позицияларини аниқлаштиришга, лингвистик база сифатида аҳамиятини очиб беришга эришилган;
ўзбек тили морфологик базасини тузиш орқали таълимий корпус морфолексиконини яратишнинг самарадор математик ва лингвистик усуллари, ўзбек тили лексемаларининг туркумга тегишлилик статистикасини аниқлаш, сўз ясалишининг лингвистик тадқиқ кўламини кенгайтириш; сўз ясалиши, сўз маънолари изоҳига доир маълумотлар базасининг таркиби ва тузилишига доир хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида бажарилган ФА-Ф1-Г003 “Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши” мавзусидаги илмий-амалий лойиҳасида фойдаланилган (ЎзР Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2021 йил 22 апрелдаги 17.01/108-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа ишида ҳозирги қорақалпоқ тилида сўз ясалиш моделлари, сўз ясалиш асосларини таҳлил қилишда назарий умумлашмаларнинг мукаммаллашувига эришилган,
ўқув луғатлари, сўз ясалиши, сўз маънолари изоҳи, сўзлараро маъновий, шаклий муносабатларга доир маълумотлар базасининг таркиби ва тузилиши; уларни таълимий корпус базасига жойлаштириш ҳақидаги илмий-назарий муаммоларини ёритишдаги хулосалардан Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги томонидан дарслик сифатида тавсия этилган “Ҳозирги ўзбек тили” дарслигининг “Лексик-семантик муносабатлар”, “Ўзбек тили лексикаси таснифи” деб номланган 17–18-параграфларида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта таълим вазирлигининг 2021 йил 24 майдаги 89-03-2167-сон маълумотномаси). Натижада сўз маънолари изоҳи, сўзлараро маъновий, шаклий муносабатларга доир мавзулар мазмунининг мукаммаллашувига эришилган;
ўзбек тили морфологик луғатини тузишнинг морфологик шакллари ва позицияларини аниқлаштириш, феъл шакллари луғатини тузиш тартиби, ўзак ва грамматик шаклларнинг корпусга жойлашувини тизимлаштириш тамойиллари ва имкониятлари, грамматик морфемаларнинг модели бўйича тавсиялардан ўзбек тили феъл шаклларининг морфологик луғатини яратишда фойдаланилган (O‘zbek tilining fe’l shakllari lug‘ati (“kiymoq” fe’li misolida) [Matn]: lug‘at. – Termiz: Termiz davlat universiteti nashr-matbaa, 2021. – 492 b. ISBN 978-9943-7243-3-4). Натижада морфологик шакллар базаси яратилиб, ўзбек тили миллий корпуси морфологик теглаш дастури ва морфологик анализаторини ишлаб чиқиш учун асосий лингвистик таъминот шакллантирилган;
ўзбек тили таълимий корпусини тузиш зарурати, унга хос информацион хусусиятлар, лингвистик таъминоти, жаҳон таълимий корпусларидан фарқли ва ўхшаш жиҳатлари, лингводидактик аҳамиятига доир хулосалардан Сурхондарё вилоят телерадиокомпанияси адабий-бадиий, маънавий-маърифий дастурларининг сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Сурхондарё вилоят телерадиокомпаниясининг 2021 йил 29 апрелдаги 01-01/54-сон маълумотномаси). Натижада юқори савияли баркамол авлодни вояга етиштириш, ёшлар орасида тил маданиятини шакллантириш ҳамда замонавий ахборот тизимида ўзбек тилининг имкониятларидан фойдаланиш ҳақидаги тарғибот ишлари мазмуни мукаммаллашган.