Amonturdiev Nurali Rashidovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Surxondaryo etnografizmlarining leksikografik xususiyatlari”, 10.00.01 – O‘zbek tili (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2019.4.PhD/Fil1025.
Ilmiy rahbar: Mengliev Baxtiyor Rajabovich, filologiya fanlari doktori, professor
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Termiz davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Guliston davlat universiteti, PhD.03/27.02.2020.F.91.02. 
Etakchi tashkilot nomi: Samarqand davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi Surxondaryo aholisi nutqida uchraydigan etnografik birliklar lug‘atda berilishining nazariy asoslarini takomillashtirish va “O‘zbek tilining izohli lug‘ati”da etnoleksika ko‘lamini kengaytirishdan iborat. 
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
M.Koshg‘ariyning “Devonu lug‘atit turk” asaridan XX asr boshlarigacha bo‘lgan davrga mansub tarixiy lug‘atlarda aks etgan etnomadaniy leksik qatlam leksikografik aspektda aniqlanib, etnografizmlarni berishning ma’noviy, mavzuiy me’yorlari dalillangan; 
etnografik mavzuiy izohli lug‘at uchun so‘z tanlashning lug‘at tuzilishi va strukturasini xarakterlaydigan tarkibiy, har qanday etnografik lug‘at etnik o‘tmishni tavsiflovchi manba ekanligini ko‘rsatuvchi tarixiy, etnografizmlarning turkumiy xosligini namoyon qiluvchi grammatik hamda etnografik lug‘atning milliy orfografiya tamoyillariga uyg‘unligini ta’minlovchi imloviy mezonlari ishlab chiqilgan;
etnografizmlarning etimologik, semantik, statistik, struktur, qiyosiy tahlili asosida ularni izohli lug‘atlarda berishning bosh so‘z, so‘zlik maqolasi, etnografizmlar omonimiyasi va polisemantikligi kabi leksikografik tamoyillari belgilangan;
Surxondaryo etnoleksemalari ilk bor ideografik lug‘at shaklida moddiy-madaniy, ma’naviy va ijtimoiy etnografizmlar kabi mavzuiy guruhlarga ajratilib, olamning milliy lisoniy tasviri xususiyatlari voha etnolisoniy tasviri misolida etnografizmlar vositasida dalillangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Surxondaryo aholisi nutqida uchraydigan etnografik leksik qatlamni etnolingvistik tadqiq qilish jarayonida olingan ilmiy natijalar asosida:
etnoleksemalarning yasalishi, vazifaviy-ma’noviy, tuzilish xususiyatlari, etnografizmlar shakldoshligi va ma’no ifodalashiga oid ilmiy xulosalardan FA-F1-G003 “Hozirgi qoraqalpoq tilida funksional so‘z yasalishi” (“Funksional`noe slovoobrazovanie v sovremennom karakalpakskom yazike”) mavzusidagi fundamental ilmiy loyihaning etnoleksemalar yasalishi, ularning ko‘pma’nolilik xususiyatlarini ochib berish qismida foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Qoraqalpog‘iston bo‘limi Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy-tadqiqot institutining 2020 yil 10 sentyabrdagi 168/1-son ma’lumotnomasi). Natijada loyiha doirasida murakkab tarkibli leksemalarning yasalishida e’tibordan chetda qolib ketayotgan milliy etnografik xarakterdagi birikmalar salmog‘i sezilarli darajada yaxshilangan; 
etnografizmlarning etnolingvistik, etimologik, ma’noviy, statistik va tuzilishining qiyosiy tahlili asosidagi ilmiy xulosalaridan FA-A1-G007 “Qoraqalpoq naql-maqollari lingvistik tadqiqot ob’ekti sifatida” mavzusidagi amaliy loyihaning maqollarning etimologik, lingvomadaniy xususiyatlarini asoslash qismida foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Qoraqalpog‘iston bo‘limi Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy-tadqiqot institutining 2020 yil 10 sentyabrdagi 168/1-son ma’lumotnomasi). Natijada loyiha doirasida milliy madaniy qadriyatlar bilan bog‘liq dialektal-etnografik maqollarning sifat va miqdor jihatdan yangilanishida ijobiy samara bergan;
o‘zbek tili etnografik birliklarning ma’no ko‘lami va lug‘atlarda berilishi, ularning nazariy va amaliy muammolarini yoritishdan olingan xulosalardan Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan “Hozirgi o‘zbek tili” (B.Mengliev, “Tafakkur bo‘stoni”, 2018 yil) darsligida foydalanilgan (Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2020 yil 9 noyabrdagi 89-03-4499-son ma’lumotnomasi). Natijada o‘zbek tili leksikasini mavzuiy-tematik guruhlarga ajratish va leksikografik tavsiflash bilan bog‘liq nazariy fikrlarning etnomadaniy leksika bilan boyitish darajasi ortgan; 
Surxondaryo aholisi nutqidagi etnografik birliklar va ularning tematikasi, lingvokul`turologik xususiyatlariga doir materiallar asosida Surxondaryo viloyati teleradiokompaniyasi dasturlaridan o‘rin olgan “Ma’naviyat – qalb ko‘zgusi” ko‘rsatuvida chiqish qilingan (Surxondaryo teleradiokompaniyasining 2020 yil 15 oktyabrdagi 01-15/787-son ma’lumotnomasi). Natijada teleko‘rsatuvlarda aholi nutqida saqlanib qolgan va asta-sekin unut bo‘layotgan etnografik, etnografik-dialektal leksik birliklar va marosimlarning targ‘ibotiga e’tibor kuchaygan.