Sayt test rejimida ishlamoqda

Амонова Гулноза Тошмурод қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ижтимоий-сиёсий лексиканинг лингвокултурологик аспекти (инглиз, рус ва ўзбек тиллари мисолида)”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.3.PhD/Fil341.
Илмий раҳбар: Палуанова Халифа Дарибаевна, филология фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети,  DSc.03/30.12.2019.Fil/Ped.27.01.
Расмий оппонентлар: Рахимов Ғанишер Худайқулович, филология фанлари доктори, профессор; Жураева Ирода Ахмедовна, филология фанлари номзоди, доцент. 
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ижтимоий-сиёсий лексиканинг инглиз тилидан ўзбек ва рус тилларига таржима қилишда лингвокултурологик хусусиятини очиб беришдан иборат.    
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ижтимоий-сиёсий лексиканинг халқаро терминосистема билан ҳамоҳанг бўлган ҳар уч тилга оид лексик ва концептуал майдони, дефиницияси, таксономияси ва типологияси каби лингво-маданий мақомлари қиёсий-типологик ва чоғиштирма таҳлил усуллари орқали исботланган;
уч тилда ижтимоий-сиёсий лексиканинг деривацион хусусиятлари, аффиксал, лексик-семантик ва морфологик шаклланиш усулларини ёритиб беришдаги тилараро мутаносиблик лингвистик ва экстралингвистик омиллар интеграцияси асосида далилланган;
рус ва ўзбек тилларида сўзлашувчи реципиент учун инглиз тилидаги айрим эквивалентсиз лексикани, ижтимоий-сиёсий реалияларни ва маданий маркерларни таржима қилишдаги семантик номувофиқликни бартараф этишда адекват таржиманинг функционал имконияти ассоциатив алоқалар трансформацион модели орқали аниқланган;
ижтимоий-сиёсий лексикани публицистик матнлар орқали ўрганишда  ижтимоий-сиёсий дискурсда стилистик воситалар трансформацияси “Ўз ва Ўзга маданият” (Own and Alien culture) аспектида сиёсий тўғрилик омилини инобатга олган ҳолда инглиз тилидан рус ва ўзбек тилларига ижтимоий-сиёсий лексикани таржима қилишда саралаш (synthesizing) усулини қўллаш бўйича тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.  Инглиз, рус ва ўзбек тилларидаги ижтимоий-сиёсий лексиканинг лингвокултурологик хусусиятларини очиб бериш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ижтимоий-сиёсий лексиканинг таснифи, таксономияси ва типологияси лингвомаданиятшунослик томонидан Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг Маданий-маърифий муассасалар ва номоддий миллий меросни ривожлантириш Департаменти томонидан тузилган, бой миллий лисоний анъаналар, номоддий маданий мерос, ижтимоий қадриятлар ҳақидаги «Мамлакатимизда миллатлараро муносабатларни янада ривожлантириш ва уйғунлаштириш» номли методик кўрсатмасини тузишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2019 йил 27 сентябрдаги 01-12-14-4873-сон маълумотномаси). Натижада маълумотлар миллатлараро алоқаларни мустаҳкамлашда муҳим ўрин тутувчи маданий ахборотни таржима орқали оммалаштиришга хизмат қилган;
инглиз, рус ва ўзбек тилларидаги ижтимоий-сиёсий лексиканинг деривацион тамойиллари, аффиксал, лексик-семантик, функционал-семантик ва синтактик усуллари бўйича таклифлар, тавсиялар ва хулосалар  ИИВнинг расмий сайтидаги (iiv.uz)  хавфсиз туризм ва ўзбек тилининг ролига бағишланган воқеаларни ёритиш жараёнида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг 2019 йил 23 октябрдаги 2/4782-сон маълумотномаси). Натижада диссертация ишининг маълумотлари ўзбек ижтимоий-сиёсий лексикаси хусусиятларини тарғиб қилишга ҳамда республикада ўзбек тилининг давлат тили мақомини мустаҳкамлашга хизмат қилган;
таржима усуллари, хусусан, рус тилида ва ўзбек тилида сўзлашувчи реципиент учун айрим инглиз маданий маркерларини ва транскрипция  қилиш усулини баён қилувчи дескриптив усули, маданиятшуносликка оид реалияларни таржима қилиш бўйича илмий-услубий таклифлардан Берлинале, Канн, Пусан ва Пролог каби фестивалларда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий кино ҳайъатининг 2019 йил 19 октябрдаги  01/19-142-сон маълумотномаси). Натижада Ўзбекистон Республикаси киноиндустрияси ҳақида уч тилдаги портфолио яратилган;
инглиз, рус ва ўзбек тилидаги ижтимоий-сиёсий лексикаси таржимасида аниқланган экспрессив-эмоционал хусусиятлар ва лингвокультурологик лексик номувофиқлик (дисгармония) ЁА1-ОТ-11965 «Талабалар номоддий маданий меросини ҳимоя қилиш тизимини шакллантириш» лойиҳасида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 2 ноябрдаги 89-03-4240-сон маълумотномаси). Натижада диссертацияда учта тилдаги битта концептнинг тарихий, сиёсий, идеалистик ва культурологик стереотиплардан келиб чиқиб лексик дисгармония ҳақидаги мунозаралар ўз ечимини топган.
стилистик услубларни таржима қилиш стратегиялари ва ижтимоий-сиёсий соҳадаги миллий-маданий лексик бирликлар таржимаси трансформациялари, шунингдек, сиёсий тўғрилик концепциясидан Ислом Ҳамкорлик Ташкилотининг инсон ҳуқуқлари бўйича мустақил доимий комиссиясининг 2019 йил 7-8 октябрда Тошкент шаҳрида ташкил этилган «Тинчликсевар демократик жамиятлар ва барқарор ривожланиш  тараққиётида ёшлар ҳуқуқларини рағбатлантириш ва ҳимоя қилинишининг муҳимлиги» мавзусидаги VI доимий анжумани доирасидаги меморандум жараёнида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси инсон ҳуқуқлари бўйича Миллий марказининг 2019 йил 15 октябрдаги 03/1246-сон маълумотномаси). Натижада маълумотлар инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасида учрайдиган баъзи атамаларни адекват таржимасига хизмат қилган;
таржима трансформациялари, шунингдек, диссертацияда келтирилган экологик соҳага оид атамалар Ўзбекистон Республикаси экологик партияси фаолияти ҳақидаги ахборотни тарқатиш учун, ғояларни ва қарорларни олға силжитиш учун қўлланилган (Ўзбекистон Экологик партиясининг 2019 йил 23 октябрдаги 10-244-сон маълумотномаси). Натижада маълумотлар ахоли орасида экологик атамаларан уч тилда, асосан ўзбек ва рус тилларида тарғиб этилишига хизмат қилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish