Валиев Бобур Батировичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистонда ҳудудлар иқтисодиётини барқарор ривожлантиришда инвестиция салоҳиятини ошириш механизми”, 08.00.12 – “Минтақавий иқтисодиёт” (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.2.DSc/Iqt197.
Илмий раҳбар: Содиқов Авазбек Мадаминович,иқтисодиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети ҳузуридаги Ўзбекистон иқтисодиётини ривожлантиришнинг илмий асослари ва муаммолари илмий тадқиқот маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти, DSc.14/30.12.2019.I.84.01.
Расмий оппонентлар: Олимжонов Одил Олимович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Низомов Аслиддин Бадриддинович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Рахмонов Норим Раззакович, иқтисодиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистон ҳудудларини барқарор иқтисодий ривожлантиришда уларнинг инвестиция салоҳиятини ошириш бўйича илмий-услубий ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳудудларнинг инвестиция салоҳиятини баҳолаш услубиёти ўнта соҳалар кесимида рейтинг тузишга имкон берувчи субиндикаторларни “нол”дан “бир”гача интервалдаги коэффициентларга айлантириш ва аҳамияти жиҳатидан уларга вазн коэффициентларини бириктириш ёрдамида ягона интеграл кўрсаткични шакллантириш орқали такомиллаштирилган;
“инвестиция меъёри”,“инвестиция мультипликатори”, “инвестиция қайтими” ва “ICOR коэффициенти”ни ялпи ҳудудий маҳсулотни ҳисобга олган ҳолда ўзаро яхлит бир тизимга боғлаш орқали инвестиция самарадорлигини баҳолаш усули такомиллаштирилган;
инвестиция манбаларининг иқтисодий ўсишни таъминловчи омиллари ўртасидаги таъсирини ҳисобга олган ҳолда қисқа муддатда маҳаллий инвестицияларнинг хорижий инвестицияларга нисбатан ялпи ҳудудий маҳсулот ўсишига таъсири юқори эканлиги асосланган;
минтақавий инвестиция салоҳиятини ошириш механизми “илғор” ва “чекка” ҳудудларга ажратиш, ҳудудлараро “қўшма дастурлар” ишлаб чиқиш, минтақалараро институционал ва инновация алоқаларни самарали ривожлантириш усуллари орқали такомиллаштирилган;
ҳудудлар иқтисодиётини барқарор ривожлантиришни эътиборга олган ҳолда уларга инвестицияларни жалб қилиш салоҳиятининг 2025 йилгача прогноз параметрларининг сценарий вариантлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Мамлакатимиз ҳудудлари иқтисодиётига инвестициялар жалб қилиш механизмини такомиллаштириш ва инвестиция салоҳиятини ошириш юзасидан ишлаб чиқилган услубий ва амалий таклифлар асосида:
ҳудудлар иқтисодий ўсишига инвестициялар таъсирини баҳолашнинг эластиклик коэффициентлари орқали замонавий эконометрик усуллардан фойдаланиш, ҳудудларда инвестициялар самарадорлик кўрсаткичларини ҳисоблаш йўллари ҳамда ҳудудлар инвестиция салоҳиятини баҳолаш усулларидан Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва саноат вазирлиги фаолиятида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 апрелдаги ПҚ-4300-сон “Республика иқтисодиётига тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларни жалб қилиш механизмларини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Қарори, 2019 йил 17 январдаги ПФ-5635 сон Фармони билан белгиланган Вазирлар Маҳкамасининг “2025 йилгача Ўзбекистон Республикаси инвестиция сиёсати стратегиясини тасдиқлаш” тўғрисидаги қарори, “2030 йилгача Ўзбекистон Республикасини комплекс ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш концепцияси”ни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва саноат вазирлигининг 2019 йил 13 августдаги СС-3-1/20-148-сон маълумотномаси). Таклиф этилган илмий ёндашувлар минтақалар бўйича инвестиция дастурларининг устувор йўналишларини аниқлаш ва ҳудудлар инвестиция салоҳиятидан самарали фойдаланиш йўлларини очиб берган;
республика ва ҳудудлар учун инвестиция сиёсати стратегиясини ишлаб чиқиш заруриятини асословчи таклифлар, ҳудудлар иқтисодиётига инвестициялар таъсири, уларнинг самарадорлиги ва инвестициялар таркибий тузилишини таҳлил қилиш натижаларидан 2019 йил 20 июнь куни бўлиб ўтган 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини “Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш” йилида амалга оширишга оид давлат дастури тўғрисидаги Сенат ҳисоботида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг “Бюджет ва иқтисодий ислоҳотлар масалалари” қўмитасининг 2019 йил 2 декабрдаги маълумотномаси). Ушбу илмий натижаларнинг амалиётда қўлланилиши “Инвестиция фаолияти тўғрисида”ги Қонуннинг тегишли давлат органлари ва минтақалардаги маҳаллий ҳокимликлар томонидан ижро этилиши жараёни сифатини оширди, маҳаллий бюджетлар салоҳиятини кўпайтиришда муҳим омил бўлиб хизмат қилган;
мамлакатимиз ҳудудларига инвестиция ресурсларини фаол жалб қилишнинг устувор йўналишлари ва шакллари, ҳудудларнинг инвестицияларни ўзлаштириш бўйича заҳира ва имкониятларидан оқилона фойдаланиш истиқболлари, ҳудудий инвестиция сиёсати стратегиясини шакллантириш йўллари бўйича таклифлар Сирдарё вилояти кичик саноат зоналари дирекцияси томонидан инвестиция лойиҳаларини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Сирдарё вилояти ҳокимлиги ҳузуридаги кичик саноат зоналарини бошқариш ягона дирекциясининг 2019 йил 11 октябрдаги 4с-сон маълумотномаси). Илмий натижаларни жорий этиш натижасида кичик саноат зоналари дирекцияси ҳудудидаги “Muzaffar savdo Fayz” МЧЖда сутни кайта ишлаш, “Хавасим ширинликлари” МЧЖда шоколад ишлаб чиқаришни ташкил этиш, “Sнaxzodbek Yangiyer Group” МЧЖда пластмасса буюмлари ишлаб чиқариш каби инвестиция лойиҳалари самарадорлигини оширишга эришилган;
ҳудудларда юқори иқтисодий ўсишни таъминлашга қаратилган инвестиция стратегиялари юзасидан хорижий ижобий тажрибалар, инвестиция ресурсларини фаол жалб қилишнинг йўналишлари ва замонавий шакллари, мавжуд заҳира ва имкониятлардан оқилона фойдаланиш бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси “Трастбанк” хусусий акциядорлик банки томонидан ҳудудларда “Банк миссияси” ва “Ривожланиш стратегияси”ни ишлаб чиқиш жараёнига татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси “Трастбанк” хусусий акциядорлик банкининг 2019 йил 26 августдаги 01-33/2673-сон маълумотномаси). Натижада “Трастбанк” активлари ва капитал рентабеллигининг ошиши таъминланган.