Курбанбаев Илхам Джуманазаровичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Ғўза ва буғдойнинг қимматли-хўжалик белгилари билан боғлиқ оқсил ва изоферментлари ҳамда уларни филогенетик таҳлилларда қўлланилиши», 03.00.09–Умумий генетика (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.DSc/В4.
Илмий маслаҳатчи: Юнусхонов Шавкат, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Ботаника ва зоология институти, Ўзбекистон Миллий университети, Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти, DSc.27.06.2017.В.39.01.
Расмий оппонентлар: Мухамедов Рустам Султонович, биология фанлари доктори, профессор; Холиқов Пўлат Хўжамқулович, биология фанлари доктори, профессор; Давронов Қодиржон Сотволдиевич, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ғўза, буғдой оқсил ва изофермент маркерлари ҳамда уларни қимматли-хўжалик белгилари билан боғлиқ ҳолда ирсийланишини аниқлаш ва филогенетик таҳлилларда (ғўза) қўллашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор ғўзанинг муайян тур ва навларини электрофоретик паспортлаштириш имконини берувчи уч турдаги оқсилларнинг (сувда, буферда ва қийин эрувчи) эталон спектри тузилган;
ғўза оқсил маркерларининг айрим қимматли-хўжалик белгилари билан боғлиқ ҳолда ирсийланиши аниқланган;
ғўзанинг оқсил маркерлари бўйича яқинлик даражалари битта турга мансуб гуруҳларда, ҳар хил турларга мансуб геном гуруҳи вакилларига нисбатан юқорилиги аниқланган;
G.raimondii тури оқсил таркиби бўйича А1 ва А2 геном гуруҳи вакилларига яқинлиги исботланган;
буғдой навларида турли популяцияларнинг тарқалиш частотаси турличалиги ва ушбу кўрсаткич популяция ичидаги биотипларнинг маълум агроиқлим шароитларига мосланувчанлигига боғлиқ ҳолда етиштириш йиллари бўйича ўзгариши аниқланган;
буғдой навларида клейковина миқдори турлича экани ҳамда ушбу белгига агроиқлим ва агротехник шароитларнинг таъсир қилиши аниқланган;
юмшоқ буғдойнинг янги истиқболли «Паҳлавон» нави яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Ғўза ва буғдойнинг қимматли-хўжалик белгилари билан боғлиқ оқсил ва изоферментлари ҳамда уларни филогенетик таҳлилларда қўлланилиши бўйича олинган натижалар асосида:
буғдойнинг «Паҳлавон» нави яратилган ва 2014 йилдан Давлат реестрига киритилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2013 йил 18 декабрдаги 248-сон буйруғи). Натижалар «Паҳлавон» навининг Сирдарё ва Фарғона вилоятларида бирламчи уруғчилигини ташкил этиш имконини берган;
«Паҳлавон» нави Сирдарё, Сурхондарё, Қашқадарё, Фарғона ва Тошкент вилоятларига жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2016 йил 31 декабрдаги 02/20-1288-сон маълумотномаси). «Паҳлавон» навидан республикамизнинг тегишли тупроқ-иқлим шароитида қолган юмшоқ буғдой навларига (Чиллаки, Таня, Краснодар-99) қараганда гектаридан 5,3–9,4 центнер кўп ҳосил олинган.
