Sayt test rejimida ishlamoqda

Арзиқулов Эшқуват Улашевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.  
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ионлар имплантация қилинган кремнийнинг ток ўтказиш механизмлари, фотоэлектрик ва магнит хоссалари”, 01.04.10 – Яримўтказгичлар физикаси (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.2.DSc/FM158
Илмий маслаҳатчи: Зикриллаев Нурилло Фатхуллаевич физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: И. Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети, Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети ҳузуридаги Яримўтказгичлар физикаси ва микроэлектроника илмий-тадқиқот институти, DSc.03/30.12.2019.FM/Т.01.12 
Расмий оппонентлар: Мамадалимов Абдугафур Тишабаевич, физика-математика фанлари доктори, академик; Абдурахманов Қахар Паттохович, физика-математика фанлари доктори, профессор; Онарқулов Каримберди Эгамбердиевич, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси У. А. Арифов номидаги Ион-плазма ва лазер технологиялари институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади турли енгил ва оғир ионлар билан кремний, кремний диоксиди ва кремний карбидини имплантация қилинганида улар сиртининг аморф ҳолатга ўтишининг критик дозасини, ўртача югуриш йўлини ва энергия йўқотишларини назарий аниқлаш методикаси ишлаб чиқиш; ионлар имплантация қилинган кремний ва кремний карбидида ток оқиш механизмларини ҳамда уларниг фотоэлектрик ва магнит хоссаларини аниқлашдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
яримўтказгич тагликда наноструктуралар ҳосил бўлишини белгиловчи, турли яримўтказгич материаллар учун аморфлашувниг критик дозасини Фирcовнинг модификацияланган потенциалидан фойдаланиб назарий йўл билан аниқлаш методикаси ишлаб чиқилган;
ионлар имплантация қилинган яримўтказгичларда аморф фаза ҳосил бўлишининг механик ва кучли номувозант модели таклиф қилинган; 
турли енгил ва оғир ионларнинг кремний, кремний диоксиди ва кремний карбидида ўртача югуриш йўлини ва энергия йўқотишларини назарий йўл билан аниқлаш методикаси ишлаб чиқилган;
марганец ионлари имплантация қилинган кремний монокристаллари асосида ҳажмида нанокластерлар бор бўлган, олдиндан берилган электрофизик, фотоэлектрик ва магнит хоссали кучли компенсирланган намуналарни олиш технологияси яратилган;
илк маротаба марганец ионлари имплантация қилиниб олинган кучли компенсирланган кремний намуналарида катта мусбат магнит қаршилиги кузатилган ва бу эффектни тушинтириш имконини берувчи механизм таклиф қилинган;
илк маротаба марганец ионлари имплантация қилиб олинган кучли компенсирланган кремний намуналарида инфрақизил нурланиш таъсирида фототокнинг инфрапаст частотали тебранишлари кузатилган ва бу эффектни тушинтиришга имкон берувчи механизм таклиф қилинган;
илк маротаба фосфор ионларининг квант нуқталар электрон структурасига таъсири ва SiО2:Si нанокомпозит фотолюминесценциясини ошириши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Кремний ҳамда кремний диоксиди намуналарида нанокластерлар ва нанокристаллар шаклланиши ҳамда электрофизик, магнит, магнитотранспорт ва фотоэлектрик хоссаларни тадқиқ қилиш натижалари асосида:
марганец ионларини имплантация қилиб олинган, олдиндан берилган электрофизик, фотоэлектрик ва магнит хоссага эга бўлган кучли компенсирланган кремний олиш технологиясидан “FOTON” АЖда фойдаланилган («Узэлтехсаноат» АК томонидан 2020 йилнинг 25 сентябрда берилган № 04-1/1747 рақамли маълумотнома). Диссертация ишида олинган натижалар кескин p-n ўтишлар олишда қўлланилган;
ионлар имплантацияси орқали олинган кучли компенсирланган n-Si<B, Mn> намуналарида кузатилган катта мусбат магнит қаршилик ҳодисасидан Ф2-ФҚ-0-047339 Ф2-015 “Квант ўлчамли наноструктурлар физикаси” фундаментал лойиҳсида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги томонидан 2020 йилнинг 23 сентябрида берилган № 89-03-3474 рақамли маълумотнома). Илмий натижалардан фойдаланиш квант ўлчамли объектларда иккиталик, учталик ва тўртталик магнитополяронларнинг ҳосил бўлишини тушинтиришга имкон берди;
ХХР Вухан унверситети Тезлатгичлар лабораторияси (The Accelerator Laboratory of Wuhan University (China)) ходимлари томонидан икки турдаги аралашмаларни SiO2 ва SiC комбинацияланган ҳолда имплантация қилганда турли хил наноструктуралар ҳосил бўлишига бағишланган экспериментлар натижаларини тушинтиришда фойдаланилган (ХХР Вухан унверситети Тезлатгичлар лабораториясининг2020 йи 22 апрелда берган хулосаси);
оддий кремний монокристаллига қараганда кенг оралиқда ютилиш ва юқори фотосезгирликка эга бўлган, марганец ионлари имплантация қилиниши натижасида НКлар ҳосил бўлган кремний намуналари асосида фотоэлектрик модулларни яратишда АҚШнинг Нью Жерси штатидаги Рамопо коллежида амалиётга тадбиқ этилган. Олинган натижаларни оролбўйи ҳудуди аҳолиси учун шўрланган сувларни тозалашда қўллаш мумкинлиги кўрсатилган (2011 йилда Орол денгизига Ўзбекистон-Америка олимларининг АҚШ “TRUST mutual” фонди кўмагидаги ҳамкорликдаги экспедицияси) (2020 йил 25 апрелида берилган маълумотнома).

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish