Исматуллаева Наргиза Расулжановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Хитой ва ўзбек тилларида лакуналарнинг воқеланиши”, 10.00.06 - Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/Fil857.
Илмий раҳбар: Усманова Шоира Рустамовна, филология фанлари доктори, профессор 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/30.12.2019.Fil/Tar.21.01.
Расмий оппонентлар: Дадабоев Хамидулла Арипович, филология фанлари доктори, профессор; Каримов Акрамджан Абильевич, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади хитой ва ўзбек тилларида лакуналарнинг юзага келиш омилларини аниқлаш, уларни таржима жараёнида тўлдириш ва бартараф этиш усулларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
хитой ва ўзбек тилларида лакуналарнинг лексик, семантик ҳамда грамматик хусусиятлари, парадигматик жиҳатлари, нутқда вербал ифодасини топиши, ушбу тил бирликларининг асосан от, феъл, сифат, равиш сингари сўз туркумларига тегишлилиги далилланган;
хитой ва ўзбек тилларида лакунарлик ҳодисаси қариндошлик терминлари, соматизмлар ҳамда паралингвистик воситалар орқали юзага чиқиши асосланган;
хитой ва ўзбек тилларидаги лакуналарнинг лингвомаданий омили “қовурмоқ”, “кийим-кечак”, “вақт”, “ранг” кабиларни ифодаловчи сўзлар воситасида кўпроқ намоён бўлиши аниқланган;
таржима назариясидаги “лакуна” ва “реалия” тушунчаларининг лисоний ҳамда миллий-маданий хусусиятларга кўра семантик, функционал чегаралари белгиланиб, ушбу бирликларнинг таржимада ифодаланишидаги шакл билан боғлиқ ташқи ва мазмун билан боғлиқ ички жиҳатлари очиб берилган;
хитой ва ўзбек тилларида лакуналарни тўлдириш ҳамда бартараф этишнинг трансформациявий ва контекстуал таржима усуллари орқали амалга ошиши далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Хитой ва ўзбек тилларидаги лакуналарнинг воқеланиши бўйича тадқиқот юзасидан олинган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:
хитой ва ўзбек тилларидаги лакуналарнинг таҳлили, таснифи ва уларни таржимада бартараф этиш муаммоларига оид натижалардан А 1-180 “Таржима ва маданиятлараро мулоқот масалаларига оид ўқув қўлланмалари яратиш” мавзусидаги лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 7 декабрдаги 89-03-5133-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг татбиқи лакуналарнинг тилшунослик ва таржимашунослик соҳаларидаги талқини, уларнинг типологик таснифи, лакунарликни таржимада бартараф этиш масалаларини ойдинлаштиришга ёрдам берган;
хитой ва ўзбек тилларида лакуналарнинг таснифи, уларни аниқлаш методлари, айрим мавзуий гуруҳларда лакуналарнинг ифодаланишига оид тадқиқот натижаларидан Хитой Халқ Республикаси Пекин Марказий миллатлар университети Академик тадқиқотлар бўлими лойиҳалари бўйича 10301-202000205 “Масофавий таълимни ташкиллаштириш ва ислоҳ қилиш” мавзусидаги лойиҳада фойдаланилган (Хитой Халқ Республикаси Пекин Марказий миллатлар университети 2020 йил 6 июндаги 10301-сон маълумотномаси). Олинган натижалар Хитой Халқ Республикаси Пекин Марказий миллатлар университети (Minzu university of China)да ўзбек тили ва маданияти бўйича илмий тадқиқотлар олиб боришда ҳамда хитойликлар учун “Ўзбек тили” дарслиги тайёрлашда хизмат қилган;
хитой ва ўзбек лингвомаданиятларида лакуна ва реалияларни аниқлаш, уларни таржимада тўлдириш усуллари билан боғлиқ хулосалардан Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитасида ўтказилган “Жаҳон информацион цивилизацияси шаклланиш жараёнида Ўзбекистонда тиллар ривожланиши истиқболлари” мавзусидаги илмий семинар материалларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитасининг 2019 йил 11 сентябрдаги 01-13-1538-сон маълумотномаси). Натижада, таржима жараёнида лакуна ҳамда реалияларни тўлдиришда турлича таржима усулларидан фойдаланишни ойдинлаштиришга ёрдам берган;
хитой ва ўзбек тилларида лакуналарнинг воқеланиши, лакуналар кўп аниқланган мавзуий гуруҳлар ҳамда уларни таржимада тўлдириш усуллари хусусидаги натижалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “O‘zbekiston” телерадиоканалида “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти томонидан тайёрланган “Бедорлик”, “Таълим ва тараққиёт”, “Адабий жараён” туркум радиоэшиттиришлари сценарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “O‘zbekiston” телерадиоканали ДУКнинг 2020 йил 3 декабрдаги 04-25-1216-сон маълумотномаси). Олинган натижалар татбиқи эфирга узатилган эшиттиришнинг илмий далилларга бой ва илмий-оммабоп бўлишини таъминлаган.