Boltaev Zafar Ixtiyorovichning

falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Muhit bilan bog‘langan uzun plastinkasimon va silindrik qovushqoq-elastik qobiqlarda to‘lqin tarqalishi xususiyatlari», 01.02.04–Deformatsiyalanuvchan qattiq jism mexanikasi (fizika-matematika fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.1.PhD/FM2.

Ilmiy rahbar: Safarov Ismoil Ibroximovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro muhandislik texnologiya instituti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent davlat texnika universiteti va O‘zbekiston Milliy universiteti, DSc.27.06.2017.FM/T.03.04

Rasmiy opponentlar: Mardonov Botir Mardonovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor; Indiaminov Ravshan Shukurovich, fizika-matematika fanlari doktori.

Etakchi tashkilot: Seysmologiya instituti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: muhit bilan bog‘langan uzun plastinkasimon va silindrik qovushqoq-elastik qobiqlarda to‘lqin tarqalishi xususiyatlari nazariyasini rivojlantirish va ilmiy asosini takomillashtirishdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

birinchi tartibli kompleks koeffisientli oddiy bir jinsli differensial tenglamalar sistemasiga olib kelinuvchi spektral masalani echish usulari ishlab chiqilgan;

dissepativ mexanik tizimlarda to‘lqinli tizim bo‘yicha so‘nishini ifodalovchi usular  ishlab chiqilgan;

dissepativ bir jinsli bo‘lmagan mexanik sistemalar uchun erkin tebranishlar chastotasi maksimal yaqinlashganda energiya dissepatsiyasini intensiv bo‘lishi va harakatni quvurning suyuqlilik kontaktida yig‘ilishi aniqlangan;

qovushqoq-elastik muhitdagi to‘lqin faza tezligining qiymati (kompleks faza tezligining haqiqiy qismi), elastik muhitdagi faza tezligining qiymatidan 10–15% kam bo‘lishi aniqlangan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:

Plastinkasimon va silindrik qobiqlarda to‘lqin tarqalishi bo‘yicha olingan natijalar asosida:

birinchi tartibli kompleks koeffisientli  oddiy  bir jinsli differensial tenglamalar sistemasiga olib kelinuvchi spektral masalani echish usullaridan №F–4-23 «Elastiklik nazariyasining dinamik masalasi uch o‘lchovli bo‘lak-bo‘lak jinslardan iborat bo‘lgan uzluksiz yarim fazoda harakatlanuvchi yukdan hosil bo‘ladigan to‘lqinlarning tarqalishi» grant loyihasidagi uzluksiz yarim fazoda harakatlanuvchi yuk ta’sirida muhitda  hosil bo‘ladigan to‘lqin dissipatsiyasini va kuchlanish-deformatsiya holatini hisoblashga qo‘llanilgan (Fan va texnologiyalarni rivojlantirishni muvofiqlashtirish qo‘mitasining 2016 yil 13 iyuldagi FTK 0313/466-son ma’lumotnomasi). Tatbiq etilgan natijalar yarim fazoda harakatlanuvchi yukdan hosil bo‘ladigan kuchlanishlar va deformatsiya holatini hisoblash aniqligini 20–30% oshirishga imkon bergan;

qovushqoq-elastik muhitdagi to‘lqin faza tezligining qiymati (kompleks faza tezligining haqiqiy qismi), elastik muhitdagi faza tezligining qiymatidan 10–15% kam bo‘lishini ifodalovchi sonli natijalardan №F4-14 «Suyuqlik oquvchi er osti egri chiziqli quvurning tashqi kuchlar ta’siridagi kuchlanish-deformatsiya holatini tadqiq qilish nazariyasini rivojlantirish va hisoblash usullarini ishlab chiqish» grant loyihasida quvurlarda to‘lqin tarqalish parametrlarni hisoblashda foydalanilgan (Fan va texnologiyalarni rivojlantirishni muvofiqlashtirish qo‘mitasining 2017 yil 31 yanvardagi FTK 03-13/101-son ma’lumotnomasi). Shuningdek, dissepativ bir jinsli bo‘lmagan mexanik sistemalar uchun erkin tebranishlar chastotasi maksimal yaqinlashganda energiya dissepatsiyasini intensiv bo‘lishi va harakatni quvurning suyuqlilik kontaktida yig‘ilishi natijalaridan ushbu loyhadagi quvurlarda harakatlanuvchi suyuqlik ta’sirida qobiqda hosil bo‘ladigan ko‘chish rezonans holatini aniqlashda qo‘llanilgan.