Курбанов Бахрам Шукриевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Рус ва ўзбек тилларида лексик парадигмалар деривацион жараёнлар акси сифатида”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.1.PhD/Fil747.
Илмий раҳбар: Джуманова Дилбар Рахимовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, DSc.03/30.12.2019.Fil/Ped.27.01.
Расмий оппонентлар: Хашимова Дилдора Ўринбаевна, педагогика фанлари доктори, профессор; Бакиров Поён Уралович, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Жиззах давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади рус ва ўзбек тиллари сўз ясалиши тизимида синонимия ва омонимиянинг парадигматик хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
рус ва ўзбек тилларида синонимик ва омонимик парадигмалар ясалишининг морфологик, лексик-семантик ва композицион усулларини чоғиштириш орқали уларнинг сўзга сўз қўшилиши каби алломорф ва сўзга префикс, суффикслар қўшилиши каби изоморф хусусиятлари аниқланган;
рус ва ўзбек тилларида туб ва ясама феълли синонимик ва омонимик парадигмаларнинг структур-семантик, синтактик-трансформацион, функционал-семантик хусусиятлари лексик деривациянинг грамматик-функционал категорияси сифатида аниқланган;
қиёсланаётган тилларда феълли синонимик ва омонимик парадигмаларнинг тузилишига оид формал-структур белгиларини ажратиш ҳамда таркибий тузилишидаги туб ва ясама сўзларни аниқлаш орқали уларнинг туб лексемали, ясама лексемали, туб ва ясама лексемали  турлари мавжудлиги исботланган;
рус ва ўзбек тилларида феълли синонимик ва омонимик парадигмаларни деривацион  чоғиштириш тамойилларини аниқлаш орқали сўз ясалиш уялари таркибида дериватларнинг ўзаро муносабатлари ўзаклар, аффикслар синонимияси ва омонимияси орқали ифодаланиши очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Рус ва ўзбек тиллари лексик парадигмаларининг деривацион хусусиятларини тадқиқ қилиш давомида олинган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:
рус ва ўзбек тилларида синонимик ва омонимик парадигмалар ясалишининг морфологик, лексик-семантик ва композицион усулларини чоғиштириш орқали уларнинг сўзга сўз қўшилиши каби алломорф ва сўзга префикс, суффикслар қўшилиши каби изоморф хусусиятларига оид диссертация натижаларидан Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетида 2016-2017 йилларда бажарилган ИОТ-2016-1-15 рақамли «Ўзбек ва рус тилларида электрон дарсликлар тайёрлаш» мавзусидаги инновацион лойиҳа доирасида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 3 августдаги 89-03-2697-сон маълумотномаси). Натижада мазкур дарслик ўзбек ва рус тили гуруҳлари учун мавзуларни ёритиб беришга доир тавсифий материаллар билан бойитилган;
рус ва ўзбек тилларида туб ва ясама феълли синонимик ва омонимик парадигмаларнинг структур-семантик, синтактик-трансформацион, функционал-семантик хусусиятлари лексик деривациянинг грамматик-функционал категорияси эканлигини далиллашга оид илмий хулосалардан Тошкент давлат шарқшунослик университетида бажарилган И-ОТ-2019-7 рақамли «Умумий ўрта мактаблар учун мўлжалланган 3D тизимли интерактив ўқув қўлланмаларини яратиш ва жорий қилиш (5-синф «Адабиёт» фани учун)» номли инновацион лойиҳа доирасида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 14 сентябрдаги 89-03-3305-сон маълумотномаси). Натижада дарсликдаги лексемаларнинг қўлланилиши, маълум бир тилдаги лексемани қариндош бўлмаган тилдаги лексема билан қиёслаш, лексеманинг лексикографик талқинига оид маълумотлар назарий ва амалий жиҳатдан бойитилган;
чоғиштирилаётган тилларда феълли синонимик ва омонимик парадигмаларнинг тузилишига оид формал-структур белгиларини ажратиш ҳамда таркибида туб ва ясама сўзлар иштирокини аниқлаш орқали уларнинг туб лексемали, ясама лексемали, туб ва ясама лексемали  турлари далилланганлиги ҳамда «Русча-ўзбекча синонимлар луғати»га оид материаллардан Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2017-2018 йилларда бажарилган ОТ-А1-018 рақамли «Ўзбек тили ва унинг таржимаси билан боғлиқ электрон ва банк-молия терминларининг кўп тилли луғатларини яратиш» мавзусидаги инновацион лойиҳа доирасида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 11 сентябрдаги 89-03-3254-сон маълумотномаси). Натижада лексик бирликларнинг луғатлардаги тавсифи, терминларнинг идеографик хусусиятларини изоҳлаш, уларнинг таҳлили муаммоларини тавсифлаш ҳамда тарихий тараққиёт босқичларидаги тадрижий такомили бўйича маълумотлар бойитилган;
рус ва ўзбек тилларида лексик парадигмаларнинг синонимик, омонимик муносабатларини чоғиштирма-типологик аспектда очиб бериш ҳамда диссерртацияда таҳлилга тортилган синонимик, омонимик, сўз ясалиши луғатларининг луғат тузиш, луғатларга сўз танлаш ва сўз қўллаш принципларига оид илмий хулосалардан «Русча-ўзбекча синонимлар луғати»ни тузишда фойдаланилган (Русско-узбекский словарь синонимов. – Ташкент: Complex Print, 2020. – 256 с.). Натижада луғатдаги лексемаларнинг қўлланилиши, рус тилидаги синонимларнинг қариндош бўлмаган ўзбек тилидаги эквивалентлари билан қиёслашга оид маълумотлар мукаммаллаштирилган.