Муродулла Мирзаевнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбекистон ижтимоий-сиёсий ҳаётида либерализм ғояларининг ривожланиш тенденциялари», 09.00.06 – Ғоялар тарихи ва методологияси.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.DSc/Fal85
Илмий маслаҳатчи: Пахрутдинов Шукриддин Ильясович - cиёсий фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, Илмий кенгаш рақами: Ўзбекистон миллий университети, DSc.03/30.12.2019.F.01.14.
Расмий оппонентлар: Соифназаров Исмоил, фалсафа фанлари доктори, профессор; Назаров Насриддин, фалсафа фанлари доктори; Мусаев Одил, фалсафа фанлари доктори, профессор в.б.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистоннинг миллий тикланишдан миллий юксалиш сари ривожланиш жараёнида либерализм ғояларининг ижтимоий-сиёсий барқарорлик омили сифатидаги аҳамиятини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
либерализм ривожланишининг классик ва замонавий даври фалсафий талқини негизида либерал ғояларни тавсифлашга асос бўлган суверен индивид ҳақидаги инсонпарвар тасаввур, ғоя ва қарашлар мажмуи шакллантирилиб, либерализм асосий функцияларининг генезиси очиб берилган берилган;
классик либерализм ва унинг замонавий трансформацияси узвийлиги ҳамда тизимлилик хусусиятлари, шунингдек, уни амалга ошириш истиқболлари ва либерализмнинг мазмунини тасаввур қилишга имкон берадиган прогрессив моҳияти очиб берилган;
сиёсий ислоҳотлар стратегияси сифатида мазкур мафкурага нисбатан тегишли институтларни илмий асосда ташкил этиш, унинг асосий тамойилларини босқичма-босқич амалиётга татбиқ этиб бориш, сиёсий онгни ўзгартириш орқали фундаментал муносабат зарурлиги асослаб берилган;
Ўзбекистонда демократик ислоҳотларни чуқурлаштириш жараёнида либерал ғояларга таяниб фаолият олиб бораётган фуқаролик жамияти институтлари, айниқса, оммавий ахборот воситалари тўлиқ эркинлигини таъминлайдиган (ҳуқуқий, сиёсий, ижтимоий жиҳатдан демократик андазаларга мос келадиган) тизим яратиш - ижтимоий зарурият эканлиги асосланган;
аҳоли сиёсий онгидаги позитив ўзгаришлар, фуқаролик жамияти институтларининг ривожланганлиги ва сиёсий тузумнинг либераллашганлик даражаси, шунингдек, асосий сиёсий институтлар фаолияти шарт-шароитларининг либераллашганлик натижалари билан баҳоланадиган сиёсий ислоҳотларни амалга оширишда либерал тамойилларга қатъий риоя қилишнинг натижадорлиги тизимли асосда очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистон ижтимоий-сиёсий ҳаётида либерализм ғояларининг ривожланиш тенденциялари бўйича олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
жамиятда эркинлик, хусусий мулк, индивидуализм, сиёсий плюрализм, бағрикенглик каби демократия тамойилларини қадрият даражасига кўтариш ва давлат бошқарувида легаллик, легитимлик, шаффофликка йўналтирилган фаолиятни шакллантириш - либерализм ғоясининг асоси эканлигига оид хулосалардан Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳаракати - Ўзбекистон Либерал-демократик партияси фаолиятини ташкил қилишга оид ҳужжат-ларни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳаракати - Ўзбекистон Либерал-демократик партияси Сиёсий Кенгаши Ижроия Қўмитасининг 2020 йил 9 июлдаги 01-27-1333-сон маълумотномаси). Натижада партия фаолиятини тизимли ташкил этиш, тадбиркорлар ва ишбилармонларнинг конструктив рақобатида либерал ғоялардан фойдаланишга хизмат қилган;
либераллашув ғоялари давлат ҳокимияти ва фуқаролик жамияти институтлари ўртасидаги ижтимоий ҳамкорликка эришишнинг (давлат ва ННТ, давлат ва сиёсий партия, давлат ва фуқаро) қонуний, ҳуқуқий омили ва фуқароларни ижтимоий ҳимоя қилишнинг меъёри сифатида амал қилишига оид тавсиялардан Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (Омбудсман)нинг инсон ҳуқуқлари ҳимоясини таъминлашга оид дастурларни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (Омбудсман)нинг 2020 йил 7 июлдаги 01-07/211-сон маълумотномаси). Натижада Омбудсман фаолиятида фуқароларнинг ижтимоий ҳимоясини таъминлаш, уларнинг ҳуқуқларини ҳимоялашда ижтимоий адолат мезонига риоя қилиш механизмларини такомиллаштиришга хизмат қилган;
жамиятни модернизациялаш концептуал асосларини, эволюциясини асослаш ва тадрижий такомиллашув механизмлари асосида классик либерализм ва унинг замонавий ўзгаришларига хос тизимли хусусиятлари ва давомийлиги, шунингдек, уни амалга ошириш истиқболлари ва прогрессив моҳияти кўрсатилган бўлиб, унда тизимлилик ва узвийликни таъминлаш зарурлигига оид хулосалардан Ўзбекистон «Адолат» СДП аҳолининг ижтимоий ҳимоясини таъминлаш, интеллектуал салоҳиятини ошириш, ёшларни қўллаб қувватлаш бўйича илмийлик мезонлари асосида йўл харитасини тайёрлашда фойдаланган (Ўзбекистон «Адолат» СДП Сиёсий Кенгашининг 2020 йил 9 июлдаги 01-01/147-сон маълумотномаси). Натижада «Адолат» партиясининг аҳоли онгида мафкуравий иммунитетни шакллантириш, уларнинг либерал ғояларнинг эркин фаолият юритиш омили сифатидаги конструктив аҳамиятини тушунишига хизмат қилган;
миллий мафкуранинг либерал томонларини ривожлантириш самарадорлиги кўрсаткичи маънавий ҳаётни эркинлаштириш жараёнининг натижадорлигига боғлиқ. Биринчидан, бу ижтимоий онгдаги ўзгаришларга, хусусан, оммавий сиёсий онг либераллашувишга тааллуқли. Оммавий сиёсий онгни либераллаштириш деганда аҳоли ўртасида либерал хусусиятга эга маънавият, қадрият ва қарашларнинг кенг тарқалиши тушунилади. Ўтиш даврида мамлакатни стратегик ривожлантириш ғояларини умумлаштириш, плюралистик нуқтаи назар ва тамойилларни, муайян жамият учун мақбул бўлган иқтисодий, давлат ва жамият қурилишини ривожлантириш йўллари ва мезонларини маънавий тараққиёт манфаатига жавоб берадиган сиёсий ирода ва мафкуравий якдиллик қарор топтириш, шунингдек, фуқаролар ва жамият маънавий, сиёсий ва ижтимоий салоҳиятини рўёбга чиқариш хулосалари асосида диссертацияда берилган таклиф ва тавсиялар Республика Маънавият ва маърифат Марказининг Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 3 майдаги “Маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Қарор дастурининг III боби: “Дунёда юз бераётган мураккаб геосиёсий ва ғоявий-мафкуравий жараёнларнинг мазмун-моҳиятини ҳар томонлама чуқур ёритиш”, IX боб 37-банди: “Конституция ва қонун талабларига қатъий риоя қилиш - маънавий савиямиз ва маданиятимизнинг асосий мезонига айланиши шарт” ва “Инсоннинг маънавий ва маданий савияси – унинг қонунларга оғишмай амал қилишида намоён бўлади” каби мавзулардаги тарғибот тадбирлари режаси ва сценарийларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Республика Маънавият ва маърифат Кенгаши Республика Маънавият ва маърифат Марказининг 2020-йил 7 августдаги 02/011-674-сон маълумотномаси). Натижада услубий кўрсатмамалар мазмунини бойитишга, улардан «Маънавият ва маърифат» кенгаши томонидан турли ташкилотлар, маҳаллаларда мафкурага оид ташкил этиладиган давра суҳбатларини ўтказишга кўмаклашган;
янгиланаётган Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институтлари, оммавий ахборот воситалари ва сиёсий институтлар фаолияти либераллашувини такомиллаштиришга оид таклиф ва хулосалар Ўзбекистон ННТ Миллий ассоциацияси тузилмалари фаолиятини такомиллаштиришда фойдаланилган (Ўзбекистон нодавлат нотижорат ташкилотлари Миллий ассоциациясининг 2020 йил 15 октябрдаги 04-06/135-сон маълумотномаси). Натижада Ассоцияциянинг 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини амалга оширишга оид Давлат дастурида белгиланган вазифаларни бажаришда ННТ ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтлари иштирокини янада кучайтиришга йўналган фаолиятини тизимли ташкил этишда хизмат қилган.