Акбарова Зухро Акмалжоновнанинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Олам лисоний манзарасининг шаклланишида когнитив ўзига хослик», 10.00.11 – Тил назарияси. Амалий ва компьютер лингвистикаси. 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B.2020.4.DSc/Fil274
Илмий маслаҳатчи: Шаҳобиддинова Шоҳида Ҳошимовна, филология фанлари доктори, профессор 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Улуқов Носиржон Муҳаммадалиевич, филология фанлари доктори, профессор; Раупова Лайло Рахимовна, филология фанлари доктори, профессор; Мажидова Раъно Уришовна, филология фанлари доктори, профессор;
Етакчи ташкилот номи: Бухоро давлат университети..
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқот мақсади оламнинг лисоний манзараси, лисоний онг, оламнинг бадиий тасвири, лисоний онгнинг психолингвистик аспекти, концепт тушунчаси ва оламни тил воситасида моделлаштиришнинг ўзаро алоқадорлиги ҳамда узвийлигини асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек тили мисолида тил ташувчисининг борлиққа, жамиятга, инсонга муносабатини ифодаловчи билиш, баҳолаш, ифодалаш каби когнитив-ментал хусусиятлари аниқланган;
лисоний онг тушунчасининг прагматик ва психолингвистик талқинда оламни идрок этиш ва англаш жараёнини ифодаловчи когнитив категория эканлиги дунёнинг бадиий тасвири, миллий-менталитал жиҳатлар, концептнинг макон ва замон каби турлари асосида очиб берилган; 
олам лисоний манзарасида намоён бўлувчи лисоний шахснинг лисоний онгидаги когнитив жараёнлар инсоннинг инсон томонидан қабул қилиниши, ўзини ўзи теранроқ англашига олиб келиши асосланган;
ўзбек тили соҳиблари тафаккурида акс этган бадиий матнларда метафоралар олам лисоний манзарасининг асосий когнитив-прагматик тасвир воситаси эканлиги, инсоннинг фикрлаш тарзи лисоний моделлаштириш билан чамбарчас боғлиқ эканлиги очиб берилган; 
тил ташувчисининг коммуникатив компетенцияси даражасига кўра кучли, ўртача ва кучсиз тил ташувчисининг интроверт, амбиверт, экстраверт турлари белгиланиб, уларга хос интеллектуал ривожланиш, маънавий-амалий фаолият тажрибаси каби ижтимоий, экстраверсион ва интроверсион когнитив-психологик ҳамда фонетик, лексик, синтактик лингвистик омиллар аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Олам лисоний манзарасининг шаклланишида когнитив ўзига хосликни ўрганиш бўйича олинган натижалар асосида:
лисоний онг тушунчасининг прагматик ва психолингвистик талқинда оламни идрок этиш ва англаш жараёнини ифодаловчи когнитив категория эканлиги дунёнинг бадиий тасвири, концептнинг макон ва замон каби турларига оид назарий қарашлар, амалий тавсиялар ва илмий хулосалардан ОТ-Ф 1-100 рақамли “Имконияти чекланган болалар ижтимоий-маданий фаолиятининг бадиий-ижодиёт воситалари асосида назарий ва амалий такомиллашуви” номли фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Oлий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлигининг 2021 йил 11 февралдаги 89-03-859-сoн мaълумoтнoмaси). Натижада лойиҳа доирасида яратилган “Баркамол авлодни тарбиялаш – давр талаби” номли ўқув-услубий кўрсатманинг илмийлиги таъминланган ҳамда мазмуни такомиллашган;
тил ташувчисининг коммуникатив компетенцияси даражасига кўра, кучли, ўрта ва заиф жиҳатлари ва уларга хос ижтимоий, когнитив-психологик, лингвистик омилларга оид хулосалардан 2018-2020-йилларга мўлжалланган Давлат илмий-техника дастурлари доирасидаги ПЗ-20170930223-рақамли “Демократик ва ҳуқуқий жамиятни ривожлантиришда ёшлар ижтимоий фаоллигини ошириш механизмини такомиллаштириш” мавзусидаги амалий тадқиқот лойиҳада фойдаланилган (Oлий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлигининг 2021 йил 11 февралдаги 89-03-859-сoн мaълумoтнoмaси). Натижада грант доирасида тайёрланган “Демократик ва ҳуқуқий жамиятни ривожлантиришда ёшлар ижтимоий фаоллигини оширишнинг такомиллашган механизми” номли монографиянинг илмий аппарати бойитилган.
ўзбек тили мисолида тил ташувчисининг борлиққа, жамиятга, инсонга муносабатини ифодаловчи когнитив-ментал хусусиятларига оид назарий қарашлари, амалий тавсиялари ва илмий хулосаларидан 574097-ЕРР-1-2016-1-CY-eppka2-CBHE-JP RUECVET: “Пилотирование профессионального образование и обучение России и Узбекистана” номли Евроиттифоқ проекти асосидаги Эрасмус+фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Oлий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлигининг 2021 йил 11 февралдаги 89-03-859-сoн мaълумoтнoмaси). Натижада малака ошириш курслари самарадорлиги ошган, мавжуд дастурлар ва қўлланмаларнинг такомиллашувига эришилган;
ўзбек тили соҳиблари тафаккуридаги ОЛМ акс этган бадиий матнларда метафоралар олам лисоний манзарасининг асосий когнитив-прагматик тасвир воситаси эканлигига оид тaвсиялaридaн А-I-97 рақамли “Инглиз, немис ва ўзбек тилларини ўрганиш бўйича ўқув-услубий модуллардан фойдаланиш ва уларни такомиллаштиришнинг назарий ва амалий асослари” мавзусида амалий илмий тадқиқот лойиҳада фойдаланилган (Oлий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлигининг 2021 йил 11 февралдаги 89-03-859-сoн мaълумoтнoмaси). Натижада лингвокультурология, лингвистик матн таҳлили, маданиятлараро алоқа каби фанлардан дарслик, ўқув қўлланмалари ва маъруза матнлари, шунингдек, электрон манбалар, назарий ва амалий материаллар сифaти сезилaрли дaрaжaдa яхшилaнгaн;
олам лисоний манзарасида намоён бўлувчи лисоний шахс, ОЛМда инсоннинг инсон томонидан қабул қилиниши, ўзини ўзи теранроқ англашига олиб келишига оид хулосалардан 2018-2020 йилларга мўлжалланган “ПЗ-20170926286. Ўзбек суд амалий лингвистикаси тадқиқи” давлат амалий-тадқиқот дастурлари доирасидаги лойиҳада фойдаланилган (Oлий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлигининг 2021 йил 11 февралдаги 89-03-859-сoн мaълумoтнoмaси). Натижада оламни англаш ва уни нутқда акс эттиришнинг ижтимоий, психологик жиҳатларини ўрганишда, тил ташувчиларининг фикрлаш тарзи ҳамда тилга онгли равишда ёндашувидаги уникал жиҳатлари аниқланган;
оламнинг ўзбек тилидаги лингвистик тасвирлари орқали борлиқ, яратилиш, ҳаётий мақсад, эътиқод, урф-одат ҳақидаги тасаввурларнинг бошқа тушунчаларга, оламнинг лисоний манзарасини ҳосил қилувчи лисоний моделлар асосини ташкил қилувчи таянч бирликларга бевосита таъсир қилишига оид тавсиялар М.Х.Ҳакимов, М.М.Газиеваларнинг “Прагмалингвистика асослари” номли дарсликни тайёрлашда фойдаланилган (Oлий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлигининг 2020 йил 14 августдаги 418-сoнли буйруғига асосан 418-045 рақамли рухсатнома). Натижада мазкур дарсликнинг “Тилшуносликнинг қиёсий-тарихий, систем-    структур ва антропоцентрик илмий парадигмалари”, “Прагматиканинг семиотик илдизлари” мавзуларида ва “Тилнинг концептуал вербал ва семантик структураси” боби илмий далиллар асосида бойитилган.