Хотамов Асадулла Тоштемировичнинг
фан доктори (DSc) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Шаҳарсозликда уй-жой фондини эскиришини баҳолаш методологияси ва мониторинг тизимининг илмий асослари”, 05.09.01 – Қурилиш конструкциялари, бино ва иншоотлар 18.00.02 – Районлаштириш. Шаҳарсозлик. Қишлоқ турар жойларини режалаштириш. Ландшафт архитектураси. Бино ва иншоотлар архитектураси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: №B2020.4.DSc/T408.
Илмий маслаҳатчи: Шукуров Илхомжон Садриевич, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент архитектура-қурилиш институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент архитектура-қурилиш институти, DSc.26/30.12.2019.Т.11.01.
Расмий оппонентлар: Ходжаев Аббос Агзамович – техника фанлари доктори, профессор; Дурдиева Гавҳар Салаевна – архитектура доктори, катта илмий ходим; Ибрагимов Бахром Тошмуратович – техника фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Фарғона политехника институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади кўп квартирали уйлар (ККУ)нинг эскиришини регионал хусусиятлардан келиб чиққан ҳолда баҳолаш усулларини ишлаб чиқиш ва уларнинг техник ҳолатини рақамли бошқариш  бўйича электрон паспортга асосланган мониторинги тизимини ривожлантиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор республикамиздаги ККУ нинг мавжуд ҳолати комплекс таҳлил қилиниб, уларнинг маълумотлар базаси шакллантирилган, эксплуатациядаги ККУ нинг барвақт ишдан чиқишига  олиб келаётган ички ва ташқи устивор регионал омиллар  улуши аниқланган ва тизимлаштирилган;
республиканинг турли регионлари бўйича эксплуатациядаги авария ҳолати қайд этилган ёғоч, табиий тошли, ғиштли ва йиғма темирбетон панел конструкцияли ККУ бўйича жисмоний эскириши жадаллиги кўрсаткичлари бинонинг меъёрий хизмат муддатига нисбатан аниқлаштирилган.
ККУ нинг қолдиқ хизмат  муддати, ишончлилиги ҳамда умрбоқийлиги кўрсаткичларини прогноз қилиш усулларини жисмоний эскириш параметри орқали такомиллаштирилиб, ККУ техник ҳолатини баҳолашнинг янги – жисмоний эскиришни, нуқсонларни ва вақт омилини инобатга олувчи модификацион усули ишлаб чиқилган;
капитал таъмирлаш ишларини мақбул ечимини топиш учун ККУ да ишлатиладиган қурилиш материалларининг меъёрий ва ҳақиқий хизмат муддатлари ўртасидаги номутаносибликлар аниқланган, эксплуатациянинг исталган босқичида ККУ ва унинг ташкил этувчи конструкцияларнинг жисмоний эскиришини статистик таҳлиллар натижасида прогнозлаш усули ишлаб чиқилган;
қониқарсиз эксплуатациядаги ғиштли ва йиғма темирбетон панелли ККУ нинг жисмоний эскиришини баҳолашнинг ҳудудий омилларни инобатга олувчи моделлари ишлаб чиқилган;
ККУ га табиий ва техноген омиллар таъсирида етказилган иқтисодий зарарларни баҳолашнинг анъанавий бирлик усулидан фарқли бўлган янги– жисмоний эскириш орқали баҳолаш усули ишлаб чиқилган;
уй-жой фондини оммавий инвентарлаш ва паспортлаштириш ишларини амалга оширишда ККУ нинг оптимал эксплуатациясини ташкил этиш ҳамда шаҳарсозлик кадастрини рақамли бошқаришни ташкил этиш  бўйича электрон паспортга асосланган мониторинг тизими модели ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Шаҳарсозликда уй-жой фондининг эскиришини баҳолаш методологияси ва уларни мониторинг қилишнинг илмий асослари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ККУ салбий таъсир кўрсатувчи сизот сувлари сатҳи ва таркибининг ўзгарувчланлиги табиий экстремал ҳудудларни шаҳарсозлик нуқтаи - назаридан зоналаш бўйича тавсиялар ЎзР Қурилиш вазирлиги томонидан ишлаб чиқилган “ШНҚ 1.03.11-07” да жорий этилган  (ЎзР Қурилиш вазирлигининг 2021 йил, 13 январдаги 09-06/333-сон маълумотномаси). Натижада ҳудудларни шаҳарсозлик нуқтаи назаридан қулайлигини баҳолаш самарадорлигини оширишга эришилган;
ККУ ни жисмоний эскиришини баҳолашда аниқланган баҳолаш моделлари, модификацион усули ҳамда ККУга табиий ва техноген омиллар таъсирида етказилган иқтисодий зарарларни баҳолашнинг янги усули “Суд-қурилиш-техник экспертизаси” соҳасида фойдаланишга қабул қилинган (ЎзР Адлия вазирлиги ҳузуридаги Х.Сулайманова номидаги республика суд экспертиза марказининг 2021 йил 12 январдаги 2-сон маълумотномаси). Натижада ККУнинг техник ҳолатини оммавий баҳолаш натижалари аниқлиги 20% га ошган. Етказилган иқтисодий зарарларни баҳолашнинг янги усули мавжуд усулга нисбатан зарарни юқори аниқликда ҳисоблаш имкониятини берган;  
эксплуатациядаги ККУнинг муддатидан олдин ишдан чиқиш сабаблари, уларга салбий таъсир этувчи табиий ва техноген омиллар тизими ЎзР ФВВ - Капитал қурилиш ва таъмирлаш бошқармасининг табиий экстремал ҳудудлар фаолиятига жорий этилган (ЎзР ФВВ - Капитал қурилиш ва таъмирлаш бошқармасининг 2020 йил, 30 декабрдаги 24/4-364-сон маълумотномаси). Натижада ҳудудларни табиий ва техноген турдаги фавқулотда вазиятлардан муҳофаза қилиш номенклатурасига янги табиий экстремал ҳудуд киритилган;
ЎзР УЖКХК вазирлигининг “Уй-жой кодекси” ни янги таҳририда, “ККУни бошқариш тўғрисида” ги ЎзР қонунини ишлаб чиқишда ҳамда ЎзР УЖКХК вазирлиги буюртмасига асосан мазкур илмий тадқиқот натижалари  «ЎзРда ККУ эксплуатацияси сифатини ошириш бўйича электрон паспорт шаклида мониторинг  тизимини жорий этиш”  лойиҳасида жорий этилган  (ЎзР УЖКХК вазирлигининг 2021 йил, 12 январдаги  07/01-91-сон маълумотномаси). Натижада ККУ эксплуатацияси соҳасида рақамли бошқаришни жорий этиш имконини берган.
2021 йилда 2 та қайта ишланаётган: “ШНҚ 1.03.11-07” да (сизот сувлари сатҳи ва таркиби билан боғлиқ бўлган табиий экстремал ҳудудлар) ва ҚМҚ 2.01.16-97 да (ККУ нинг жисмоний эскиришини баҳолашнинг  янги модификациялашган усули ва моделлари); 2 та янги ишлаб чиқилаётган ШНҚ 1.04.01-21 (ККУ нинг жисмоний эскириши жадаллиги кўрсаткичлари «λ» ва прогнозлаш моделлари) ҳамда ШНҚ 2.06.15-21 (ҳудудларни табиий экстремал ҳудудларда сизот сувлари сатҳи ва таркиби билан боғлиқ бўлган таъсирлардан муҳофаза қилиш)  меъёрий ҳужжатларида жорий этилмоқда (“Қишлоққурилишлойиҳа” МЧЖнинг 2021 йил, 11 майдаги 412/09-сон маълумотномаси).