Suyunov Nizom Davurovichning

fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Nafas a’zolari kasalliklarida bemorlarni dori vositalari bilan ta’minlanishining farmakoiqtisodiy tahlili va uni optimallashtirish», 15.00.01–Dori texnologiyasi va farmatsevtika ishlarini tashkil etish (farmatsevtika fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.1.DSc/Far1.

Ilmiy maslahatchi: Zaynutdinov Xikmatulla Sunnatovich, farmatsevtika fanlari doktori, professor.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa: Toshkent farmatsevtika instituti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent farmatsevtika instituti, DSc.27.06.2017.Far.32.01.

Rasmiy opponentlar: Ismailova Moxinur G‘ofurovna, farmatsevtika fanlari doktori; Irsalieva Fotima Xusnutdinovna, tibbiyot fanlari doktori; Xomitov Komiljon Zoitovich, iqtisodiyot fanlari doktori, dotsent.

Etakchi tashkilot: O‘zbekiston Milliy universiteti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: nafas a’zolari kasalliklari, allergik rinit, bronxial astma va o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligini davolashda qo‘llanilayotgan dori vositalarini farmakoiqtisodiy baholashning nazariy-uslubiy asoslarini takomillashtirish va kasalliklarni davolashda qo‘llanadigan dori vositalari bilan ta’minlashda ilmiy-amaliy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

allergik rinit, bronxial astma va o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligini davolashda qo‘llanadigan bronxolitik, glyukokortikoid, allergiyaga qarshi dori vositalaridan amaliyotda oqilona foydalanishni farmakoiqtisodiy baholash metodikasi ishlab chiqilgan;

nafas a’zolari kasalliklarining keng tarqalgan kasalliklarida dori vositalari bilan ta’minlashni optimallashtirishni farmakoiqtisodiy baholash hamda bronxial astma kasalligini davolashda ishlatiladigan dori vositalari iste’molining istiqbolini aniqlash metodikasi ishlab chiqilgan;

ilk bor allergik rinit, bronxial astma va o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligini davolashda qo‘llanadigan hayotiy muhim va hayot sifatini yaxshilovchi, zaruriy va ikkinchi darajali dori vositalarining guruhi yaratilgan va ular bilan ta’minlanishni optimallashtirish metodikasi ishlab chiqilgan;

dori vositalarini qo‘llashdagi muammolarga asoslanib, iste’molchilar xaridlarini optimallashtirish uchun «Dori vositalari va tibbiy buyumlarning jamlanma narxnomasi» aholi va davolash-profilaktika muassasalariga shaffoflik, aniq va ravshan ma’lumotlarni ta’minlaydigan usuli yaratilgan;

klinik kuzatuvlar tahlili va ko‘p sonli yuqori malakali shifokor-ekspert mutaxassislar orasida rasmiy ravishda so‘rovnoma o‘tkazilib, ma’lumotlarga intellektual ishlov berilishi hamda klinik kuzatuvlar natijalari bir-biriga mos kelishiga ko‘ra bemorni samarali davolashda dori vositalarining dori shakli va dozasi muhim o‘rin tutishi farmakoiqtisodiy asoslangan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:

Dissertatsiya natijalari asosida birinchi marta hayotiy muhim va hayot sifatini yaxshilovchi, samarali, zaruriy va ikkinchi darajali hamda ommabop narxlardagi dori vositalari bilan ta’minlanishni optimallashtirishga oid yaratilgan usullar bo‘yicha olingan natijalar asosida:

allergik rinitni davolash uchun allergiyaga qarshi preparatlar, kromoglikat kislotasi va bronxial astma uchun tizimli, ingalyasion glyukokortikosteroidlarning dori shakli hamda dozasi samaradorligini aniqlash bo‘yicha tavsiyalar Sog‘liqni saqlash vazirligining 2014 yil 17 noyabridagi 418-son buyrug‘i 1-ilovasi bilan tasdiqlangan «Allergik kasalliklar diagnostikasi va davolash tibbiy standartlari»ga asos sifatida qabul qilingan. Allergik rinit, bronxial astmalarni davolashda klinik va farmakoiqtisodiy samarali bo‘lgan dori vositalaridan Respublika ilmiy ixtisoslashtirilgan allergologiya markazining 2016 yil 12 fevraldagi dori vositalari «Formulyar»ini tuzishda foydalanilgan (Sog‘liqni saqlash vaziri tomonidan tasdiqlangan). Respublika ilmiy ixtisoslashtirilgan allergologiya markazida davolash samaradorligini oshirish hamda sarf-xarajatlarni kamaytirish uchun (2015 yil 14 yanvar`) mahalliy va xorijiy ishlab chiqaruvchilarning hayotiy muhim, zarur dori vositalaridan foydalanilganda bemorlarni statsionarda davolashni 1–2 kunga qisqartirish, ularning jismoniy faolligini oshirish imkonini bergan. Tadqiqot natijalariga qadar 11 million 654 ming so‘m miqdoridagi dori vositalari xarid qilingan va tadqiqot natijalaridan so‘ng xarajatlar 10 million 769 ming so‘mni tashkil etgan, ilmiy izlanishlar tavsiyasiga asosan 885 ming so‘m miqdorida mablag‘ tejalgan;

allergik rinit, bronxial astma va o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligida qo‘llanadigan dori vositalarining samaradorligini farmakoiqtisodiy baholash bo‘yicha ishlab chiqilgan metodika Sog‘liqni saqlash vazirligining 2016 yil 29 martdagi 8n- r/32-son bilan tasdiqlangan. Hayotiy muhim va zarur dori vositalarini sotib olish uchun tayyorlangan usullar asosida «Dori-darmon» AK (2015 yil 28 yanvar`) tadqiqot natijalarigacha dori vositalari tovar aylanmasi bo‘yicha rentabellik 1,03%ni tashkil etgan. Tadqiqot natijalaridan so‘ng rentabellik 1,87%ga ko‘tarilgan;

aholi va davolash-profilaktika muassasalariga bronxial astma kasalligida qo‘llanadigan dori vositalarini etkazib berishni takomillashtirish maqsadida ularning samaradorligi, nojo‘ya ta’sirining oldini olish va ommabop narxlari haqidagi aniq tasavvur hosil qilish hamda istiqbolini aniqlash uchun «Bronxial astma kasalligini davolashda ishlatiladigan dori vositalari iste’molining istiqbolini aniqlash» metodikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan 2006 yil 11 sentyabrda tasdiqlangan. «O‘zfarmsanoat» DAK (2015 yil 28 yanvar`), «Jurabek Laboratories» QK MChJ (2015 yil 20 yanvar`) tomonidan ishlab chiqarilgan dori vositalari generik shakllarini qo‘llash natijasida sezilarli foyda va rentabellikka erishilgan. Ishlab chiqarish bo‘yicha metodika joriy etilgach, rentabellik 0,40%ga oshdi, bu daromad va sof foydaning ko‘payishiga imkon bergan;

dori vositalarining samaradorligini farmakoiqtisodiy baholash uchun «Dori vositalari ta’minotini takomillashtirish bo‘yicha davolash-profilaktika muassasalari shifokorlari uchun anketa» Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan 2010 yil 5 apreldagi 8-sh/50-son bilan tasdiqlangan. «O‘zfarmsanoat» DAK (2015 yil 28 yanvar`) tomonidan «RADIKS» XIIChK (2015 yil 22 yanvar`)da allergik rinit, bronxial astma va o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligi va yondosh kasalliklarni davolash uchun hayotiy muhim, zarur dori vositalari va tibbiy buyumlar guruhini ishlab chiqarish tavsiya etilgan. Tadqiqot natijalariga qadar korxona rentabelligi 9,3%ni tashkil etgan. Tadqiqot natijalaridan so‘ng rentabellik 15,04%ga oshgan. Bunday yondashuv nisbatan istiqbolli dori vositalari ishlab chiqarish hajmini maqsadli rejalashtirish imkonini bergan.