Джураева Наргиза Батиржановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: « Табиий грунт билан ўзаро таъсиридаги чуқур юмшатгич ишчи органининг кучланганлик-деформацияланганлик ҳолати тадқиқоти», 01.02.04 - Деформацияланувчан қаттиқ жисм механикаси (физика-математика фанлари бўйича).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.3.PhD/FM404
Илмий раҳбар: Рашидов Турсунбой , техника фанлари доктори, профессор, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистан Республикаси Фанлар Академияси М.Т.Ўрозбоев номидаги Механика ва иншоотлар сейсмик мустахкамлиги институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Механика ва иншоотлар сейсмик мустаҳкамлиги институти. ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институтути. DSc.02/30.12.2019.T/FM.61.01.
Расмий оппонентлар: Сафаров Исмоил Иброхимович, физика-математика фанлари доктори, профессор; Худаяров Бердирасул Мирзаевич, техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: тупроққа ишлов бериш машиналарининг сифат кўрсаткичларини яхшилаш ва энергия сарфини камайтириш мақсадида эластик ва сиқилувчан пластик муҳит сифатида моделлаштирилган тупроқда ҳаракатланаётган чуқур юмшатгич ишчи органининг динамикасини ҳисоблаш ва унинг юкланишини баҳолашда сонли-аналитик усулларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
чизиқли-эластик ва сиқилувчан пластик муҳитда ингичка пона ва айлана конус шаклидаги юмшатиш панжаси икки ўлчовли ҳаракатининг тавсифи механик-математик моделига асосланган ва боғланиш шартлари бажарилганда тупроқ муҳитининг қаршилик кучлари аниқланган;
сиқилувчан пластик муҳит модели ва “ясси кесимлар гипотезаси” асосида якуний деформациялар ҳисобга олинган ҳолда, грунт муҳитида “таянч – юмшатиш панжаси” тизимининг горизонтал-айланма ҳаракатини аниқлаш усули ишлаб чиқилган ҳамда тортиш кучи таъсирида юмшатиш панжасининг грунтдаги ҳаракат қонуни олинган;
чизиқсиз чегаравий шартларга эга юмшатгич таянчининг кўндаланг тебраниши тўғрисидаги масалани ечиш усули ишлаб чиқилган бўлиб, у чексиз тизимига келтирилиб олинган ва унинг ечимини аниқлаш учун қисқартириш усулидан фойдаланиш таклиф этилган;
грунт муҳитида горизонтал ва вертикал ҳаракатланувчи, пастки учида якуний масса - юмшатиш панжаси билан бириктирилган юмшатгич таянчининг юкланганлик даражасини аниқлаш усули ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Табиий грунт билан ўзаро таъсиридаги чуқур юмшатгич ишчи органининг кучланганлик-деформацияланганлик ҳолати тадқиқоти бўйича олинган илмий натижалар асосида:
кўндаланг ва бўйлама динамик кучлар таъсирида пастки қисмида масса (юмшатиш панжаси) билан бириктирилган чуқур юмшатгич таянчининг юкланишини баҳолаш учун ишлаб чиқилган услуби Янгийўл тумани «Istiqlol agro omad» фермер хўжалигида қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 23 декабрдаги 02/023-4561-сонли маълумотномаси). Ҳисоблаш йўли билан динамик тортиш кучи 1,1-1,5 марта ортиш имкони мавжудлиги аниқланган;
ички ишқаланиш коэффициенти ва тупроқнинг сиқилиш параметрини ҳисобга олган ҳолда тупроқ муҳитида юмшатиш панжасининг ҳаракатини аниқлаш усули, яъни тупроқнинг энг кам қаршилик йўналишида деформацияланиши уни сифатли юмшатилишини асослаш усули Янгийўл тумани «Ideal kelajak agro» фермер хўжалигида қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 23 декабрдаги 02/023-4561-сонли маълумотномаси). Натижада ишчи органининг қаршилик кучини 1,2-3,4% га камайтириш имкони яратилган;
мустаҳкамлик хусусиятларини яхшилаш ва энергия сарфини камайтириш мақсадида рационал параметрларни асослаш ва тупроқ билан ўзаро таъсиридаги чуқур юмшатгич ишчи органининг динамик мустаҳкамлигини ҳисоблаш бўйича ҳамда тажриба-саноат намунасини лойиҳалаш ва ишлаб чиқариш учун тавсиялар «ВМКВ-Аgromash» АЖда қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 23 декабрдаги 02/023-4561-сонли маълумотномаси). Таклиф этилган усул энергия сарфини 20% га камайтириш имкони яратилган.