Идрисов Хусанжон Абдужабборович нинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Суғориладиган майдонларда мош ҳосилдорлигига экиш муддати ва меъёрининг таъсирини ўрганиш (Тошкент вилоятининг ўтлоқи ботқоқ тупроқлари шароитида)”, 06.01.08-Ўсимликшунослик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.1PhD/Qx139.
Илмий раҳбар: Атабаева Халима Назаровна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Шоличилик илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.05/30.12.2019.Qx.42.01.
Расмий оппонентлар: Остонақулов Тоштемир Эшимович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Негматова Сурайё Тешаевна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Ўсимликлар генетик ресурслари илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Суғориладиган ўтлоқи-ботқоқ тупроқлар шароитида мошнинг «Наврўз» ва «Дурдона» навларини ўсиши, ривожланиши, юқори дон ҳосили ва сифатини таъминлайдиган мақбул экиш муддати ва меъёрларини аниқлаш ва илмий асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Тошкент вилоятининг ўтлоқи-ботқоқ тупроқлари шароитида асосий ҳамда такрорий экин сифатида мақбул экиш муддати 12 май, 20 июн ҳамда экиш меъёри 300 минг дона уруғ бўлганда мошнинг “Дурдона” ва “Наврўз” навларини ўсиши, ривожланиши, фотосинтетик фаолияти, ҳосил шаклланиши асосланган;
мошнинг Дурдона ва Наврўз навларини мақбул экиш муддати  ҳамда меъёрида ўсимликнинг фотосинтетик  фаолиятига, яъни барг юзаси 28,7-34,0 минг м2/га, фотосинтез соф маҳсулдорлиги 12,7-10,7 г/м2 ва симбиотик фаолиятига 27,8;  31,7 та туганаклар сони шаклланишига таъсир кўрсатиши аниқланган;
турли экиш муддати ва меъёрлари мош навлари ҳосилдорлигига таъсир қилганлиги аниқланиб, Дурдона навида 28,4 ц/га; Наврўз навида  26,3 ц/га ҳосилни таъминлайдиган мақбуллари аниқланган ва илмий асосланган ҳамда олинган ҳосилни  дуккак сонига, вазнига ижобий  корреляцион  боғлиқлиги аниқланган;
Тошкент вилоятининг ўтлоқи-ботқоқ тупроқлари шароитида асосий ва такрорий экин сифатида етиштирилган мош навларининг дон сифатига мақбул экиш муддати ва меъёрлари бўйича 25,5-27,8% оқсил ҳосил бўлишига таъсири аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Мошнинг районлашган «Наврўз» ва «Дурдона» навларининг ўсиши, ривожланиши ва ҳосил шакллланишига уруғ экиш меъёри ва шунга мутаносиб равишда экиш муддатларининг таъсирини ўрганиш бўйича ўтказилган тадқиқотлар натижалари асосида:
бугунги кунда республикамизда ғўза-ғалла етиштиришга ихтисослашган фермер хўжаликлари учун «Суғориладиган майдонларда мош етиштиришнинг интенсив технологиялари» бўйича тавсиянома тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 2 мартдаги № 02/021-876-сон маълумотномаси). Ушбу тавсиянома  Тошкент вилояти  мошни «Наврўз» ва «Дурдона» навларини етиштирадиган деҳқон ва фермер хўжаликлари ҳамда қишлоқ хўжалиги соҳасида фаолият олиб бораётган мутахассислар томонидан қўлланма сифатида кенг фойдаланиб келинмоқда;
Тошкент вилоятининг ўтлоқи-ботқоқ тупроқларида мош экинини асосий ва такрорий етиштиришда навларнинг экиш муддати ва меъёри Юқоричирчиқ туманида 16 га ва Ўртачирчиқ туманида 50 га, жами 66 га майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 2 мартдаги № 02/021-876-сон маълумотномаси). Натижада мошнинг ўртапишар  «Наврўз» нави такрорий сифатида 20 июнда экилиб 17 ц/га ҳосил олинган, соф фойда 1674-2014 минг сўм, рентабеллик даражаси 25,8-31,0 фоизни ташкил қилган. Мошнинг эртапишар нави такрорий 20 июнда экилиб, 19 ц/га ҳосил олинган. Ҳар гектардан 1874-2254 минг сўм соф фойда олинган, рентабеллик даражаси 28,8-34,7 фоизни ташкил қилган;
Тошкент вилояти Бекобод туманида, жами 176 гектар майдонда мош навларини экиш меъёрлари бўйича агротехнологияси жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 2 мартдаги № 02/021-876-сон маълумотномаси). Ушбу агротехнологияни қўллаш натижасида фермер хўжаликларда мошнинг ўртапишар «Наврўз» нави такрорий сифатида 20 июнда 300 минг дона/га меъёрда экилиб 14 ц ҳосил олинган, соф фойда 1624-1872 минг сўм, рентабеллик даражаси 23,2-29,0 фоизни ташкил қилган. Мошнинг эртапишар «Дурдона» нави такрорий 20 июнда гектарига 300 минг дона уруғ экилиб,17 ц/га ҳосил олинган. Ҳар гектардан 1762-2122 минг сўм соф фойда олинган, рентабеллик даражаси 26,5-32,6 фоизни ташкил қилган.