Хамроева Шаҳло Мирджоновнанинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбек тили морфологик анализаторининг лингвистик таъминоти», 10.00.11 – Тил назарияси. Амалий ва компьютер лингвистикаси.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.DSc/Fil227.
Илмий маслаҳатчи: Менглиев Бахтиёр Ражабович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Самситова Луиза Хамзиновна, филология фанлари доктори, доцент; Искандарова Шарифа Мадалиевна, филология фанлари доктори, профессор; Шахабитдинова Шоҳида Хошимовна, филология фанлари доктори, профессор
Етакчи ташкилот номи: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек тили морфологик анализаторининг лингвистик таъминоти назарий асосларини ва моделларини яратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек тилида ахборот қидирув тизимининг лингвистик таъминоти таркиби, вазифаларини аниқлаш орқали орфокорректор, лемматизатор, морфоанализатор, парсер каби лингвистик анализаторларининг хусусий функционал аспектлари аниқланган;
ахборот-қидирув тизимида морфологик анализаторнинг матнни лингвистик аннотациялаш ҳамда машина таржимасидаги табиий тилга автоматик ишлов беришнинг асосий воситаси эканлиги далилланган; 
туркий тилларда ишлаб чиқилган морфологик анализаторлар функционал имкониятининг лингвистик таъминот жиҳатидан фарқли, тилга автоматик ишлов беришнинг морфологик таҳлил усуллари жиҳатидан эса муштарак эканлиги аниқланган;
ўзбек тилидаги имловий ўзгаришлар туфайли сўз шаклларининг умумий қоидаларидан фарқланувчи сўзлар учун фонотактиканинг  комбинатор ва позицион  лингвистик таъминоти дастури ишлаб чиқилган;
ўзбек тили бирликларини автоматик морфологик таҳлил қилиш учун сўз ясовчи, луғавий шакл ясовчи, синтактик шакл ясовчи морфемалар ҳамда қўшимча шаклидаги юкламаларнинг сўзга бирикиш позициялари дастурий таъминот алгоритми учун  лингвистик моделлаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек тили морфологик анализатори лингвистик таъминоти, морфологик анализатор тузишнинг умумий тамойиллари, морфологик анализаторнинг ахборот-қидирув тизимидаги аҳамияти, ўзбек тили морфоанализатори бирликлари, тузилиши, таркибига доир хулосалардан:
ўзбек тили морфоанализатори бирликлари; тузилиши, таркиби ва таҳлил бирликларини аниқлаш, сўз ясовчи, луғавий шакл ясовчи, синтактик шакл ясовчи ва қўшимча кўринишидаги юкламалар қуршовини лингвистик моделлаштиришга оид натижалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институти томонидан олиб борилган ФА-Ф1-Г003 «Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши» мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 20 ноябрдаги 89-03-4852-сон маълумотномаси). Натижада ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши моделлари мукаммаллаштирилган; қорақалпоқ тилидаги шакл ясовчи морфема, қўшимча кўринишидаги юкламалар омонимиясини автоматик фарқлаш тамойиллари ишлаб чиқилган; 
ахборот-қидирув тизимида ўзбек тили бирликларини қўллашнинг аҳамияти, ахборот-қидирув тизимининг тил маданиятини шакллантиришдаги ўрни ҳақидаги хулосалардан 2017-2020 йилларда Андижон давлат университетида бажарилган “ОТФ-1-18/ Оммавий лисоний маданиятни шакллантириш методлари ва методологиясини ишлаб чиқиш” давлат-фундаментал тадқиқотлар дастурлари доирасидаги лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 20 ноябрдаги 89-03-4852-сон маълумотномаси). Натижада оммавий лисоний маданиятни шакллантириш методлари ва методологиясини ишлаб чиқишда ахборот-қидирув тизимида ўзбек тили бирликларини кенг қўллаш тамойиллари ишлаб чиқилган, ахборот-қидирув тизимининг тил маданиятини шакллантиришдаги ўрнини асослашга  эришилган; 
сўзда бошқа грамматик шакллар билан омонимия ҳосил қилувчи луғавий шакл ясовчи ва синтактик шакл ясовчи морфемалар; контекстда сўз ясовчи морфеманинг омонимик ҳамда полифункционаллик хусусиятини аниқлаш учун сўздаги қуршовни моделлаштириш натижаларидан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида бажарилган I-OT-2019-42 рақамли «Ўзбек ва инглиз тилларининг электрон (Инсон қиёфаси, феъл-атвори, табиат ва миллий тимсоллар тасвири) поэтик луғатини яратиш» мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 20 ноябрдаги 89-03-4852-сон маълумотномаси). Натижада ўзбек ва инглиз тилларида инсон қиёфаси, феъл-атвори, табиат ва миллий тимсоллар тасвирини билдирувчи сўзларнинг контекстдаги омонимиясини автоматик аниқлашга эришилган;
сўз ясовчи қўшимчаларнинг қуршовдаги маъносини аниқлаш учун таклиф этилган қўшимчалар аранжировкаси, сўз ясовчи қўшимчаларнинг сўздаги позициясига қараб маъносининг ўзгариши хусусидаги хулосалардан 5220100 – Филология ва тилларни ўқитиш (ўзбек тили) бакалавр таълим йўналиши талабаларига мўлжалланган “Ҳозирги ўзбек тили” дарслигининг “Ясама сўзларнинг лексемалашувчи” деб номланган 13-параграфида ўзбек тили лексикасидаги лисоний ясама сўз ҳамда соф нутқий ясама сўзларнинг ясалиш структурасини тавсифлашда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 20 ноябрдаги 89-03-4852-сон маълумотномаси). Натижада ўзбек тили лексикасидаги лисоний ясама сўз ҳамда соф нутқий ясама сўзларнинг ясалиш структураси тавсифи мукаммаллашган;
ўзбек тили морфологик анализаторининг табиий тилга автоматик ишлов бериш усуллари: стемминг, парсинг, таггинг натижаларидан  5А120106 – Компьютер лингвистикаси магистратура мутахассислигига мўлжалланган “Korpus lingvistikasi: korpus tuzish va undan foydalanish”. Аmaliy mashg`ulot uchun qo`llanma”сида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 20 ноябрдаги 89-03-4852-сон маълумотномаси). Натижада “Корпус лингвистикаси: корпус тузиш ва ундан фойдаланиш” фанини ўқитишда адабиёт ва ахборот манбаларилар сираси бойитилган;
оммавий саводхонликни ошириш, ёшлар орасида тил маданиятини шакллантириш ҳамда замонавий ахборот тизимида ўзбек тилининг имкониятларидан фойдаланишда, интернетда мавжуд бўлган автоматик таржимон, кирилл-лотин конвентори, компьютер таҳлили, таҳрири, тил корпуси, электрон луғат ва тезаурусларнинг аҳамияти ҳақидаги хулосалардан Бухоро вилояти телерадиокомпанияси «Бухоро» телеканалининг «Ассалом, Бухоро» телекўрсатувида фойдаланилган (Бухоро вилояти телерадиокомпаниясининг 2020 йил 12 ноябрдаги 1/296-сон маълумотномаси). Натижада юқори савияли баркамол авлодни вояга етиштириш, ёшлар орасида тил маданиятини шакллантириш ҳамда замонавий ахборот тизимида ўзбек тилининг имкониятларидан фойдаланиш ҳақидаги тарғибот ишлари мазмуни мукаммаллашган.