Курбониязов Гулмурза Аламбергеновичнинг 
фан доктори (DSc)  диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қорақалпоғистондаги лисоний вазият», 10.00.11 – тил назарияси. Амалий ва компьютер лингвистикаси.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: № В2019.2.DSc/Fil176.
Илмий маслаҳатчи: Дадабоев Ҳамидулла  Арипович,  филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ажиниёз номидаги Нукус давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Искандарова Шарифа Мадалиевна, филология фанлари доктори, профессор; Маматов Абди Эшонқулович, филология фанлари доктори, профессор; Қудайбергенов Мамбеткарим Сарсенбаевич, филология фанлари доктори, профессор
Етакчи ташкилот номи: Уранч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқот мақсади: Диссертациянинг асосий мақсади Қорақалпоғистон ҳудудида мавжуд тилларнинг ижтимоий хизмати ва вазифалари, ҳудуддаги тиллар вазияти ва ҳолатларини объектив реалликдан келиб чиққан ҳолда социолингвистик аспектда таҳлил қилиш ва асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек, қорақалпоқ, қозоқ, туркман, рус ва корейс тиллари амал қилишининг ижтимоий шароити, соҳалари ва муҳитлари таҳлили асосида истиқлол йилларида давлат тилларининг социал функциялари ўсганлиги иботланган, ҳудуддаги тил вазиятининг мажмуавий социолингвистик модели Қорақалпоғистон Республикасидаги коммуникацион вазиятнинг ўзига хослиги асосида яратилган;
семантик ва когнитив нуқтаи назардан қорақалпоқ тили ижтимоий функциялари кенгайишининг тил ички тараққиётига таъсири, тиллараро мулоқотнинг амалга ошиш шароити, тилнинг социал вазифалари кенгайиши билан боғлиқ жараён социолингвисик методлар асосида далилланган; 
республикадаги тил муҳитида жанубий ва шимолий социолингвистик зоналар лингвистик хусусиятларига кўра ажратилиб, жанубий зонада ўзбек, шимолий зонада қорақалпоқ тилларининг синхрон ҳолатидаги лингвистик элементларнинг таҳлили асосида уларнинг қозоқ, туркман ва  бошқа тилларга таъсири фонетик, лексик-семантик, деривацион, морфологик ва синтактик ярусларда воқеланиши аниқланган;
билингвизм, диглоссия, интерференция, полилингвизм ҳодисаларининг пайдо бўлиши ва ривожланиши, минтақа тилларининг ижтимоий вазифадорлиги нуқтаи назаридан бўлиниши, шимолий ва жанубий социолингвистик зоналардаги тил жамоаларининг ижтимоий-коммуникатив ҳолати диахрон лисоний вазият асосида очиб берилган;
мустақиллик шароитида ўзбек тилининг миллатлараро тил функциясини бажаришига муносабат сўровнома таҳлили асносида, унинг қорақалпоқ тилига таъсири натижасида лингвистик элементларнинг лексик, морфологик, синтактик сатҳларда семантик эквивалентлари юзага келиши манбалар асосида ёритилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорақалпоғистондаги лисоний вазиятнинг социолингвистик таҳлили бўйича олинган натижалар асосида:
Қорақалпоғистонда ишлатилаётган ўзбек, қорақалпоқ, қозоқ тиллари луғат бойлигидаги умумтуркий сўзларнинг ясалиши, ўзгариши, уларнинг семантик, грамматик, морфонологик интерпретациясига оид фикрлардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида 2012-2016 йилларда бажарилган ФА-Ф1-Г003 “Функциональное словообразование в современном каракалпакском языке” фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2021 йил 11мартдаги 17.02/33-сон маълумотномаси). Натижада ҳозирги қорақалпоқ тилидаги умумтуркий сўзларнинг семантик, грамматик, морфонологик хусусиятлари унда асосий манба сифатида қўлланилган;  
Қорақалпоғистонда қўлланилаётган тиллар таҳлилига оид хулосалардан Қорақалпоғистондаги ўзбек, қорақалпоқ, қозоқ, туркман тилларининг ўзаро таъсири, муносабати, биргаликдаги фаолияти уларнинг фонетик, лексик-семантик, деривацион, морфологик ва синтактик хусусиятларига оид хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида амалга оширилган Ф1-ФА-0-43429 “Қорақалпоқ фольклори ва адабиёти жанрларининг назарий масалаларини тадқиқ этиш” фундаментал лойиҳасида фойдаланилган  (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2021 йил 11 мартдаги 17.02/33-сон маълумотномаси). Натижада қорақалпоқ халқ оғзаки ижоди ва адабиётида ишлатилган сўзларнинг, жумладан ўзбек тили орқали қорақалпоқ тилига ўзлашган араб, форс сўзларининг морфологик, семантик, деривацион хусусиятларини очиб бериш имкони яратилган;
Қорақалпоғистондаги туркий тиллар лексикаси таҳлили ва ўзаро таъсирига оид илмий-назарий қарашлардан Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг “Тил – маънавият кўзгуси”, “Тил ва маънавият” “Тил гулшани” номли эшиттиришларини сценарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг 2020 йил 10 августдаги 01-02/153-сон маълумотномаси). Натижада кенг жамоатчиликнинг нутқ жараёнида умумтуркий сўзларни қўллаш меьёрлари ва самарадорлиги бўйича билимларини бойитишга эришилган,мустақиллик йилларидаги туркий тилларнинг тараққиёти, уларнинг ўзаро бир-бирига таъсири, миллий адабий тилларнинг ички ривожланиш тамойилларига оид назарий маълумотлар оммалаштирилган;
республика ҳудудидаги билингвизм, диглоссия, полилингвизмга оид хулосалардан қорақалпоқ шоирлари ижодига ўзбек, қозоқ, туркман шоирлари асарлари тилининг таъсири, қорақалпоқ тилига мазкур тиллардан ўзлашган сўзларнинг лингвопоэтик, стилистик хусусиятлари ҳақидаги аҳамиятли назарий қарашлари Қорақалпоғистон Ёзувчилар уюшмасининг ёш ижодкорлар малакасини оширишда, турли тўгарак, семинар ва маҳорат дарслари ўтказишда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Ёзувчилар уюшмасининг 2021 йил 15 мартдаги 22-сон маълумотномаси). Натижада ёш шоирларнинг  лирик асарларида ўзлашма сўзлардан қофия, аллегория, аллитерация каби бадиий приёмларни яратишдаги  маҳорати такомиллаштирилган;
жамиятнинг тилга ва тилнинг жамиятга таъсири, эски ўзбек тили бирликларининг қорақалпоқ шоирлари ижодида қўлланилишига оид илмий-назарий қарашлар Бердақ номидаги Қорақалпоқ адабиёти тарихи давлат музейида қорақалпоқ шоирлари асарлари юзасидан ташкил қилинадиган кўргазмаларда мавжуд қўлёзмалардаги ўзбек тили орқали ўзлашган сўзлар ҳақидаги тасаввурларни бойитишда, экскурс дарсларни ўтишда тарғиб этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2021 йил 10 февралдаги 2-03/279/1-сон маълумотномаси). Натижада Қорақалпоғистонда яшовчи ўзбек ва қорақалпоқ халқлари миллий тилларининг ўзаро таъсири, бир-бирини бойитишига оид хулосаларни қиёслаб ўрганиш имконини берган;
”Ўзбекча-қорақалпоқча ва қорақалпоқча-ўзбекча луғат” (–Тошкент: А. Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонаси, 2011. ISBN 978-9943-06-368-6) Республикадаги ўзбек ва қорақалпоқ тилларини давлат тили сифатида ўрганувчилар томонидан қўлланилмоқда.  (Қорақалпоғистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг 2021 йил 9 мартидаги 01-01/05-1144-сон маълумотномаси). Натижада ўқувчиларнинг давлат тиллари ҳисобланган ўзбек ва қорақалпоқ тилларидаги тил бирликларини тўғри қўллаш ва изоҳлаш малакалари ошган, сўзларнинг ёзилиши, талаффузи, уларнинг таржималарини ўрганиши асносида ўқувчиларнинг сўзларнинг орфографик ва орфоэпик меъёрларини ўзлаштириш, сўз маъноларини тушуниш компетенциялари шаклланган,  луғат бойлигининг ўсишини таъминлаш учун хизмат қилган.