Максудова Лайло Масхутовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Кўзнинг ишқорий куйишида диагностика, даволаш, профилактика ва башорат қилинишига комплекс ёндашув», 14.00.08 – Офтальмология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.DSc/Tib362
Илмий маслахатчи: Камилов Халиджан Махамаджанович тиббиёт фанлари доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургияси илмий-амалий тиббиёт маркази DSc.04/30.01.2020.Тib.105.01
Расмий оппонентлар: Билалов Эркин Назимович тиббиёт фанлари доктори, профессор;. Young Kwang Chu тиббиёт фанлари доктори (Жанубий Корея, Сеул). Исраилов Ражаббой Исраилович тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Вена тиббиёт университети (Австрия)
II. Тадқиқотнинг мақсади: ацетилланиш фенотипига боғлиқ холда, кўриш органи тўқималаридаги тикланиш жараёнларининг ўзига хос хусусиятларини аниқлаш ҳамда ташхисот ва бошқариш тактикасига персоналлашган ёндашувларни такомиллаштириш орқали кўзнинг ишқорий куйиши билан касалланган беморларнинг даволаш натижаларини яхшилаш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
кўзларнинг ишқорий кимёвий куйишида ацетилланиш фенотипига боғлиқ ҳолда репаратив фаолликнинг клиник-тажрибавий ўзига хос кўринишларини бахолаш орқали патологик жараён кечишининг морфологик хусусиятлари каби патогномоник жиҳатлари исботланган;
беморларни олиб боришга персоналлашган ёндашув мақсадида секин ва тез ацетилланиш фенотипи аниқланган ҳолларда, кўрув аъзосининг кимёвий куйиши якунларини ва асоратларини аниқ башоратлаш, яъни прогностик патогенетик мезонларига таянган ҳолда, аниқлик киритилган;
кўз олдинги қисмининг турли бўлимларидаги деструкция даражасининг морфологик кўринишига ва ацетилланиш фенотипига боғлиқ ҳолда, кимёвий куйиш фонида шох парда, кўз гавхари, склера, кўзнинг қон томирли қавати тўқималарининг антигенларига нисбатан антигенбоғловчи лимфоцитлар кўрсаткичларининг диаметрал қарама - қарши ўзгаришлари аниқланган;
кўзнинг ишқорий куйишидаги морфологик бузилишлар колликвацион деструкция, шиш ва дастлабки босқичларда, тез ацетилланиш фенотипида – бириктирувчи тўқиманинг фаол ўсиши билан, секин ацетилланишда эса узоқроқ давом этувчи дегенератив, трофик ва деструктив жараёнлар билан кечувчи кўзнинг олдинги қисмининг барча тузилмаларининг диссоциацияси билан характерланиши аниқланган;
кўзнинг ишқорий куйишида, тез ацетиляторларда шикастланиш жараённинг фаолроқ бошланиши, аммо кейинчалик жарохатни тезкор битиши ва/ёки дағал чандиқли асоратларнинг (бельмо, симблефарон) шаклланиши аниқланган;
секин ацетиляторларда куйиш жарохатланишининг сустроқ кечувчи бошланғич босқичида жараён давомли қайталанувчи характерга эга эканлиги, иккиламчи инфекциялар қўшилиши билан кечки асоратлар ривожланиш эҳтимоли ошишига олиб келиши аниқланган (увеитлар, кератоувеитлар, конъюнктивитлар ва х.к.);
тез ацетилланишда кўриш органи функциясини ва кўз ичи босимини тикланиш жараёни куйишдан кейинги дастлабки босқичларда тезроқ ва самаралироқ давом этиши, секин ацетилланиш фенотипида эса, гипотензияга мойил бўлган ҳолда аъзо функциясини сезиларли бўлмаган даражада тикланиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Кўзларнинг кимёвий куйиши билан касалланган беморларга кўрсатиладиган ёрдам сифатини яхшилаш бўйича бажарилган илмий тадқиқотлар натижалари асосида:
кўзларнинг ишқорий кимёвий куйишида ацетилланиш фенотипи илк бор ўрганилган ва изланишлар натижалари асосида “Кўрув аъзосининг кимёвий куйиши мавжуд беморларда ташхислаш, олиб бориш ва даволашни такомиллаштириш” номли услубий тавсиянома ишлаб чиқилган ва тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2020 йил 8 октябрдаги 8н-р/326-сон маълумотномаси). Таклиф этилган тавсияларни қўллаш, кўзнинг кимёвий куйиши билан касалланган беморларда ташхисот ва даволаш сифатини оширишга имконини берган;
кўрув аъзосининг кимёвий куйиши якунларини ва асоратларини аниқ башоратлаш, яъни прогностик патогенетик мезонларига таянган ҳолда, “Кўзларнинг кимёвий куйиши мавжуд беморларни олиб бориш алгоритми” номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2020 йил 8 октябрдаги 8н-р/326-сон маълумотномаси). Таклиф этилган алгоритмни қўллаш, беморларда эрта ва кеч муддатдаги асоратлар частотасини қисқартиришга ҳамда хаёт сифатини яхшилашга имконини берган;
муқобил вариантларнинг тизимли морфологик таҳлилидан фойдаланиш беморларни олиб бориш тактикасини танлаш асосида ишлаб чиқилган “Кўзларнинг кимёвий куйиши билан касалланган беморларни олиб боришнинг муқобил вариантларини комплекс тизимли таҳлили” номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2020 йил 4 сентябрдаги 8н-р/294-сон маълумотномаси). Таклиф этилган мажмуани қўллаш, даволаш тактикасининг мақбул турини башорат қилиш ва кўрсатиладиган офтальмологик ёрдам сифатини яхшилашга имконини берган;
секин ва тез ацетилланиш фенотипи аниқланган ҳолларда, кўрув аъзосининг кимёвий куйиши якунларини ва асоратларини аниқ башоратлаш, яъни прогностик патогенетик мезонларига таянган ҳолда, аниқлик киритиш мақсадида ишлаб чиқилган “Кўзларнинг кимёвий куйиши билан касалланган беморларни олиб боришда индивидуаллаштирилган ёндашув самарадорлигини клиник-иқтисодий жиҳатдан асослаш” номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2020 йил 14 сентябрдаги 8н-р/298-сон маълумотномаси). Таклиф этилган индивидуаллаштирилган ёндашувни қўллаш, кўзларнинг кимёвий куйиши билан касалланган беморларни даволаш ва реабилитация қилиш молиявий харажатларини камайтириш имконини берган;
кўзнинг кимёвий куйиши билан касалланган беморларга кўрсатиладиган ёрдам сифатини ошириш бўйича олинган илмий натижалар амалий соғлиқни сақлаш фаолиятига, хусусан, Андижон давлат тиббиёт институти клиникаси, Навоий вилоят офтальмология шифохонаси, Сирдарё вилоят шифохонаси, Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Республика офтальмология шифохонаси фаолиятига, шунингдек, Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ошириш маркази ўқув дастурига тадбиқ қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2021 йил 19 майдаги 8н-з/104-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижаларини клиник амалиётда қўллаш, кўзнинг куйиши билан касалланган беморларни олиб боришнинг терапевтик ва ташхисот тактикасини мақбуллаштиришга имкон берган, уларни реабилитация қилиш учун манба ва молиявий харажатларни камайишини таъминлаган, шикастланиш асоратлари частотасини камайтириш орқали офтальмологик ёрдам сифатини яхшилаган, кўрув аъзоси функциясининг эрта тикланиши ҳисобига беморларни шифохонада бўлиш муддатини қисқартирган.