Реимов Ниетбай Байназаровичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Орол бўйи тупроқлари унумдорлигини ва қишлоқ хўжалиги экинларининг ҳосилдорлигини ошириш агротехнологиясини такомиллаштириш”, 06.01.01 – Умумий деҳқончилик. Пахтачилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам В2020.4.DSc/Qx108.
Илмий маслаҳатчи: Исмаилов Узакбай Ембергенович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети Нукус филиали.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.05/30.12.2019.Qx/B.42.01.
Расмий оппонентлар: Ибрагимов Одилжон Олимжанович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Тилляев Рихсивой Шамахамадович қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Орипов Раззоқ Орипович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Қорақалпоғистон Республикасининг шўрланган тупроқ ва экстремал иқлим шароитларида экинлардан юқори ҳосил олиш ҳамда тупроқ унумдорлигини сақлаш, қайта тиклаш ва ошириб боришда агротехнология элементларини такомиллаштиришнинг ғўза, беда, дон ва озуқа экинларининг ҳосилдорлигига таъсирини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
илк бор Орол бўйидаги Қорақалпоғистон Республикаси экстремал тупроқ-иқлим шароитида қишлоқ хўжалиги экинларининг ҳосилдорлигини ошириш билан бир қаторда тупроқ унумдорлигини сақлаш ва оширишни таъминлайдиган алмашлаб экиш тизимлари ва тупроққа ишлов бериш усуллари такомиллаштирилган;
қишлоқ хўжалиги экинларидан юқори ва сифатли ҳосил олишда нотекис майдонларни лазерли бошқариладиган текислагич ёрдамида ±3-5 сантиметрга келтириб, ҳар 3 йилда бир марта текислаш ҳамда экиш олдидан 80-86% агрономик қулай фракцияли майин тупроқ ҳосил қилишда КФГ-3,6 фрезерли чуқур юмшатгич агрегатидан фойдаланиш самарали эканлиги аниқланган;
қатор ораларига ишлов бериладиган экинларни парваришлашда ярим чириган қорамол гўнги билан 2-2,5 т/га ҳисобидан лентасимон шаклда 12-13 сантиметр қалинликда, 3-4 сантиметр қалинликда, кучли шўрланган ерларда 5-6 сантиметр қалинликда мульчалашнинг ниҳоллар текис униб чиқишига, ўсиб ривожланишига, тупроқ унумдорлигининг сақланишига ва ошишига ижобий таъсири исботланган;
алмашлаб экишнинг 3:4:1:2 ва 1:3:1:2 тизимлари қўлланилганда экинлар ҳосилдорлиги ва тупроқ унумдорлигига ижобий таъсир кўрсатиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Орол бўйидаги Қорақалпоғистон Республикасининг турли даражадаги шўрланган, нотекис, унумдорлиги паст тупроқлар шароитида ерларни лазерли ер текислагич билан текислаш ҳамда экиш олдидан ишлов беришнинг ресурстежамкор агротехнологиясини тупроқ унумдорлигига ва қишлоқ хўжалиги экинларининг ҳосилдорлигига таъсири бўйича олиб борилган тадқиқотлар асосида:
фермер хўжаликлари ҳамда агрокластерлар учун «Фермерлар учун деҳқончилик бўйича қўлланма», «Ғўза ва буғдой агротехникаси, тупроқ унумдорлигини ошириш чора-тадбирлари» мавзулари бўйича тавсияномалар тасдиқланган (Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашининг 2020 йил 18 августтаги 06-09/8-5/466-сон ва Қорақалпоғистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 18 сентябрдаги 03/010-2014-сон маълумотномалари). Ушбу тавсияномалар Қорақалпоғистон Республикаси қишлоқ хўжалиги бошқармалари, агрокластерлар ҳамда фермер хўжаликларда ғўзанинг Чимбай 5018, маккажўхорининг Ўзбекистон 601 АМВ, Узбекская 100, жўхорининг «Бойжугара», «Даулет», «Массино», Ўзбекистон 18, беданинг КК 15, арпанинг «Унумли», судан ўтининг «Чимбайская-Юбилейная», буғдойнинг «Крошка», «Янбаш», мойли кунгабоқарнинг КК-1, навларини парваришлашда қўлланма сифатида хизмат қилган;
Қорақалпоғистон Республикасининг шўр тупроқли, нотекис ерлари шароитида ишлаб чиқилган ерларни лазерли текислагич билан текислаш технологияси 702,0 гектарга жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашининг 2020 йил 18 августтаги 06-09/8-5/466-сон ва Қорақалпоғистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 18 сентябрдаги 03/010-2014-сон маълумотномалари). Бунинг натижасида ерларни лазерли текислагич орқали текислаш технологияси қўлланганда кузги ғалладан 45,8 ц/га, ғўзадан эса 25-28 ц/га ҳосил олиниб, сарфланадиган ишлаб чиқариш харажатлари 21-27 фоизгача, суғоришга ишлатиладиган сув миқдори 25 фоизгача камайиши, рентабеллик даражаси биринчи йили 10-15 фоизга, кейинги йилларда эса 25 фоизгача ортган; 
унумдорлиги паст, механик таркиби оғир қумоқ тупроқлар шароитида ерни экиш олдидан КФГ-3,6 фрезали чуқур юмшатгич агрегати ёрдамида ишлов бериш агротехнологияси 693,0 гектарга жорий этилган (Республика Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 18 сентябрдаги 03/010-2014-сон маълумотномаси). Натижада тупроқнинг агрокимёвий ва агрофизик хусусиятлари яхшиланиб, тупроқнинг агрономик жиҳатдан қимматли агрегатлари 76,9-83,2 фоизга тенг бўлган ва 3,7-5,2 ц/га қўшимча пахта ҳосили олишга эришилган;
ғўза парваришлашда 2-2,5 т/га миқдорда ярим чириган гўнглардан қатор орасига мульча ҳисобида фойдаланиш эса 639 гектарга жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 18 сентябрдаги 03/010-2014-сон маълумотномаси). Натижада мульча қўлланганда ердаги намликни сақлаган ҳолда тупроқнинг агрофизик ва агрокимёвий хоссаларини яхшиланиши ҳисобига эрта баҳорда вужудга келадиган қатқалоқни олди олиниб, ниҳолларни бир текисда униб чиқишига замин яратилган;
деҳқончиликда алмашлаб экиш тизимларни бўйича мақбул режалаштириш бўйича натижалар 826 гектарга жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги 2020 йил 18 сентябрдаги 03/010-2014-сон маълумотномаси). Натижада алмашлаб экишнинг беда:ғўза тизимида пахтадан 4-5 ц/га қўшимча ҳосил олиниб, рентабеллик даражаси 43,3-52,5 фоизни ташкил этган.