Кадирбекава Дурдона Хикматуллаевнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон матни

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Инглизча-ўзбекча ахборот-коммуникация технологиялари терминологияси ва унинг лексикографик хусусиятлари», 10.00.06–Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.PhD/Fil9.

Илмий раҳбар: Боқиева Гуландом Ҳисoмовна, филология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик институти, Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, Ўзбекистон Миллий университети, DSc 27.06.2017.Fil.21.01.

Расмий оппонетлар: Сиддиқова Ирода Абдузухуровна, филология фанлари доктори; Ахмедов Ойбек Сапарбаевич, филология фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: Алишер Навоий номидаги узбек тили ва адабиёти университети.

Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: ахборот-коммуникация технологиялари терминлари-нинг инглиз ва ўзбек тилларидаги лингвистик хусусиятлари ҳамда уларнинг лексикографияга оид назарий-услубий жиҳатлари бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор инглиз ва ўзбек тилларида ахборот-коммуникация технологиялари соҳасига оид терминларнинг лексик-семантик хусусиятлари асосида мавзуий гуруҳлари далиллаб берилган;

инглиз ва ўзбек тилларида ахборот-коммуникация технологиялари соҳасига оид терминларнинг структуравий хусусиятлари очиб берилган ва ҳар икки тилдаги терминларнинг деривацион хусусиятлари асослаб берилган;

инглиз ва ўзбек тилларида ахборот-коммуникация технологиялари соҳасига оид терминларнинг синонимик ва антонимик муносабатлари аниқланган ҳамда тиллараро ўхшаш ва фарқли жиҳатлари исботланган;

инглиз тили ахборот-коммуникация технологиялари терминологияси асосида ўзбек тилида айни соҳа терминларини уйғунлаштириш ҳамда икки тилли терминлар луғатини тузишнинг услубий ёндашуви такомиллаштирилган.

III. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Инглиз ва ўзбек тилларида АКТ терминларининг шаклланиши, ривожланиши, деривацион ва лексикографик хусусиятларини очиб бериш бўйича олинган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:

лексикография соҳаси бўйича олинган илмий натижалар «UNICON.UZ» давлат унитар корхонаси, «UZDIGITAL ТV» компанияси амалий фаолиятига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ахбороттехнологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги-нинг 2017 йил 1 февралдаги 33-8/595-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланиши АКТ соҳасида луғатшунослик фаолиятида, ҳужжатлар алмашинувидаги ҳато ва тушун-мовчиликларнинг камайишида, маълумот алмашинуви ошиши ҳисобига мазкур соҳадаги халқаро муносабатлар тизими самарадорлигини оширишни таъминлашга хизмат қилган;

АКТ терминларининг инглизча-ўзбекча луғати «O‘zbekiston MTRK mediamarkaz» давлат унитар корхонаси амалий фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2017 йил 23 февралдаги 05-15/644-сон маълумотномаси). Мазкур луғат радио-телевидение соҳаси терминшунослик тизимини янада такомиллаштиришга ва хорижий ҳамкор ташкилотлар билан турли расмий ҳужжатларни ишлаб чиқишда юзага келадиган муаммоларни бартараф этиш учун хизмат қилган; 

тилшунослик ва АКТ соҳаларининг интеграциялашуви натижасида ишлаб чиқилган амалий таклифлар КФ2-005 «Оптик ахборотларни рақамли кўринишда қайта ишлаш учун ночизиқли материалларни тадқиқ этиш» (2012–2016) ва Ф4-016 «Конструктив R-функция усули асосида оптималлаштиришнинг кўп ўлчовли чизиқли ва чизиқсиз масалаларини ечиш усуллари ва воситаларини яратиш» (2012–2016) мавзуларидаги фундаментал тадқиқот лойиҳаларида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Олий аттестация комиссияси ижро аппарати 2016 йил 16 ноябрдаги ФТК-0313/801-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши тилшунослик ва ахборот технологиялари соҳаларида кечаётган жараёнларни тушунишга, соҳанинг ривожланишига оид билимларни такомиллаштиришга ҳамда АКТ терминларининг барча мутахассислар учун бир хилда тушунарли бўлишига хизмат қилган.