Ширинов Джахонгир Джаббаровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институти сифатида нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятини ташкил этишнинг ҳуқуқий асослари”,12.00.02 – Конституциявий ҳуқуқ. Маъмурий ҳуқуқ. Молия ва божхона ҳуқуқи (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.3.PhD/Yu186.
Илмий раҳбар: Саидов Акмал Холматович, академик, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат юридик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат юридик университети, DSc.07/30.12.2019.Yu.22.02.
Расмий оппонентлар: Рахимов Фахри Хайдарович, юридик фанлар доктори, профессор; Турсунов Ахтам Саломович, юридик фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институти сифатида нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятини ташкил этишнинг ҳуқуқий асосларини тизимли тадқиқ этиш ҳамда натижаси бўйича илмий асосланган таклиф ҳамда тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадиқотнинг илмий янгилиги:
Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институтларини ривожлантириш концепциясини ишлаб чиқиш зарурати ва «фуқаролик жамияти институтлари» тушунчасига ҳуқуқий таъриф бериш зарурлиги асосланган;
қонунчиликда «жамоат бирлашмалари» тушунчасини бир хилда қўлланилишини таъминлаш ва ноаниқликларга барҳам бериш мақсадида уларга нисбатан «жамоат ташкилоти» сўзларини ишлатмаслик зарурати асослаб берилган;
фуқаролик жамияти институтларининг жамоатчилик назоратини олиб бориш борасидаги фаолиятини кафолатлаш мақсадида нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтлари жамоатчилик назоратининг субъекти бўлиши зарурлиги асосланган;
уюшма (иттифоқ) нодавлат нотижорат ташкилотининг алоҳида шакли эканлиги ва унинг аъзоликка асосланган ташкилот шакли эканлиги асослаб берилган;
бошқа шаклдаги нодавлат нотижорат ташкилотларидан фарқли равишда жамоат бирлашмаси фақат «ташаббускор фуқаролар гуруҳи» томонидан таъсис этилиши мумкинлиги асосланган;
давлат органлари муайян соҳада нодавлат нотижорат ташкилотининг кўмагига эҳтиёж сезганда, ушбу масалани тарафларнинг тенг ижтимоий шериклиги асосида ҳал этиши лозимлиги асослаб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институти сифатида нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятини ташкил этишнинг ҳуқуқий асослари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институтларини ривожлантириш концепциясини ишлаб чиқиш зарурати ва «фуқаролик жамияти институтлари» тушунчасига ҳуқуқий таъриф бериш ҳақидаги таклифлар Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 4 мартдаги ПФ-6181-сон Фармонида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрациясининг 2021 йил 6 апрелдаги 09-1/4-1-сонли маълумотномаси). Ушбу таклифни жорий қилиниши «2021-2025 йилларда фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси»да «фуқаролик жамияти институтлари» тушунчасининг ҳуқуқий асосларини мустаҳкамлашга хизмат қилган;
қонунларда «жамоат ташкилоти» тушунчасини ишлатмаслик, жумладан касаба уюшмаларига нисбатан «жамоат бирлашмаси» деган тушунчани қўллаш ҳақидаги таклиф 2016 йил 28 ноябрдаги Ўзбекистон Республикасининг «Касаба уюшмалари, уларнинг ҳуқуқлари ва фаолиятининг кафолатлари тўғрисида»ги ЎРҚ-413-сонли Қонуннинг 1-моддасида, 2019 йил 6 декабрда қабул қилинган «Касаба уюшмалари тўғрисида»ги ЎРҚ-588-сонли Қонунида ўз аксини топган (Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Демократик институтлар, нодавлат ташкилотлар ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари қўмитасининг 2017 йил 29 декабрдаги 05/01-11-389/1-сон маълумотномаси). Ушбу таклиф қонунда жамоат бирлашмасига нисбатан бошқа тушунчани қўллаш амалиётига барҳам беришга хизмат қилган;
жамоатчилик назоратини нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтлари томонидан ўтказилишига оид таклиф 2018 йил 12 апрелдаги «Жамоатчилик назорати тўғрисида»ги ЎРҚ-474-сонли Қонуннинг 3-моддасида ўз аксини топган (Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Демократик институтлар, нодавлат ташкилотлар ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари қўмитасининг 2021 йил 15 январдаги 05/1-01-09-сон маълумотномаси). Мазкур таклиф фуқаролик жамияти институтларининг жамоатчилик назоратини олиб бориш борасидаги фаолияти кафолатларини қонунда мустаҳкамлашга хизмат қилган;
уюшма (иттифоқ)га нодавлат нотижорат ташкилоти сифатида ҳуқуқий таъриф беришга оид таклиф Ўзбекистон Республикасининг Нодавлат нотижорат ташкилотлари тўғрисидаги кодекси лойиҳасининг 35- ва 39-моддаларида ўз аксини топган (Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Демократик институтлар, нодавлат ташкилотлар ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари қўмитасининг 2021 йил 15 январдаги 05/1-01-08-сон маълмуотномаси). Таклифни жорий қилиш натижасида уюшма (иттифоқ) нодавлат нотижорат ташкилотининг алоҳида шакли эканлиги ва у аъзоликка асосланган ташкилот бўлиши қонуний мустаҳкамланмоқда;
жамоат бирлашмаси фақат «ташаббускор фуқаролар гуруҳи» томонидан таъсис этилиши мумкинлиги ҳақидаги таклиф 2019 йил 6 декабрдаги «Касаба уюшмалари тўғрисида»ги ЎРҚ-588-сонли Қонуннинг 19, 20-моддаларида ўз аксини топган (Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Демократик институтлар, нодавлат ташкилотлар ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари қўмитасининг 2020 йил 3 июндаги 05-1-04-116-сон маълумотномаси). Мазкур таклифни жорий қилиш касаба уюшмасини ташкил этиш ташаббускор фуқаролар томонидан амалга оширилиши, касаба уюшмасининг рўйхатдан ўтказилган устав асосида фаолият кўрсатиши ҳамда унинг уставига нисбатан талаблар қонунда мустаҳкамлашга хизмат қилган;
нодавлат нотижорат ташкилотлари билан ижтимоий шерикликка оид таклифлар 2017 йил 29 августдаги «Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакил тўғрисида»ги ЎРҚ-440-сонли Қонуннинг 17-моддасида, «Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (омбудсман) тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонунига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида»ги ЎРҚ-441-сонли Қонуннинг 206-моддасида ўз аксини топган (Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Демократик институтлар, нодавлат ташкилотлар ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари қўмитасининг 2017 йил 29 декабрдаги 05/01-11-389/3-сон маълумотномаси). Ушбу таклифни жорий қилиниши давлат органлари тегишли соҳада нодавлат нотижорат ташкилотлари кўмагидан фойдаланиш, улар билан ижтимоий шериклик асосида масалани ҳал этиш имкониятлари ҳуқуқий жиҳатдан мустаҳкамлашга хизмат қилган.