Иргашева Дурдона Якубджановнанинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Компьютер тизимларида фойдаланишни чеклаш воситалари самарадорлигини ошириш усуллари ва алгоритмлари», 05.01.05 – Ахборотларни ҳимоялаш усуллари ва тизимлари. Ахборот хавфсизлиги (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.DSc/Т109.
Илмий раҳбар: Ганиев Салим Каримович, техника фанлари доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент ахборот технологиялари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент ахборот технологиялари университети, DSc.13/30.12.2019.Т.07.01.
Расмий оппонентлар: Рахматуллаев Марат Алимович, техника фанлари доктори, профессор; Нигматов Ҳикматулла, техника фанлари доктори, профессор; Керимов Комил Фикратович, техника фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот номи: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: компьютер тизимларини самарали ҳимоялаш учун фойдаланишни чеклаш воситаларини қуриш, ваколатларни назоратлаш моделлари, усуллари ва алгортимларини ишлаб чиқиш ва такомиллаштириш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ахборот хавфсизлиги стандартлари асосида компьютер тизимларида фойдаланишни назоратлаш ва бошқариш воситаларига дахлдор таҳдидлар рўйхати, ҳамда ахборотни ҳимоялаш тизими самарадорлигини баҳолаш кўрсаткичлари шакллантирилган;
фойдаланишни чеклаш тизимига таҳдидларнинг таъсир этиши эҳтимоллигини ҳисоблаш орқали таҳдидларни аниқлаш модели ишлаб чиқилган;
формал моделлар ва фойдаланишни чеклаш жараёнларида реконфигурацияга қарор қабул қилишни ҳисобга олган ҳолда концептуал модел ишлаб чиқилган;
фойдаланишни чеклаш схемаларини, улардаги элементларнинг ноаниқ характерга эга эканлигини ҳисобга олган ҳолда динамик бошқаришни таъминловчи фойдаланишни чеклаш модели ишлаб чиқилган;
ваколатлар асосида вазифаларни тақсимлашни (SOD) турли атрибутлар ёрдамида ролларга ваколатларни, ҳамда ролларга фойдаланувчиларни динамик тарзда тайинловчи комбинацияланган модел ишлаб чиқилган;
фойдаланишни ролли чеклаш моделида низолашувчи ва низолашмаган ваколатларни аниқлашнинг «кўпга-кўп», «кўпга-бир», «бирга-кўп», «бирга-бир» режим усуллари ва алгоритмлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқoт натижаларининг жорий қилиниши.
Компьютер тизимларида фойдаланишни чеклаш усуллари ва алгоритмларининг самарадорлигини оширишдан олинган илмий натижалар асосида компьютер тизимларини самарали ҳимоя қилишни таъминлаш, ролларга асосланган фойдаланишни чеклаш моделлари ва алгоритмлари ишлаб чиқилди:
ишлаб чиқилган ролларга асосланган фойдаланишни чеклаш моделининг низолашувчи ва низоланмаган ваколатларни аниқлаш усуллари ва алгоритмлари «Aгробанк» ва «Қишлоқ қурилиш банк» банкларга татбиқ қилинган (Aхборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлигининг 2021 йил 03 февралдаги 33-8/821-сон маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижаларидан фойдаланиш таҳдидларнинг мавжудлигига тезкор жавобни 37%га оширишга, шунингдек ваколатларни яратишга сарфланадиган вақт 24%га камайишга имкон берган;
ахборот тизимининг ҳимоялашда таҳдидларнинг таъсири эҳтимоллиги ва ахборот ҳимоя тизимининг фош этилиши эҳтимоллигини моделлаш, яъни таҳдидлар ҳолатининг хавфсизлик модели Ўзбекистон Республикасининг «Ўзархив» агентлигига татбиқ қилинган (Ўзбекистон Республикаси Aхборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлигининг 2021 йил 3 февралдаги 33-8/821-сон маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижасидан фойдаланиш таҳдидларни тезда аниқлаш ҳолатининг 1,5 баравар ошишига ва ишончлиликни таъминлашга имкон берган;
фойдаланишни чеклаш тизимига таҳдидларнинг таъсир этиши эҳтимоллигини ҳисоблаш орқали, таҳдидларни аниқлаш модели асосида ишлаб чиқилган дастурий таъминот «OFFICIAL DEALER TRADE» МЧЖга татбиқ қилинган (Aхборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлигининг 2021 йил 3 февралдаги 33-8/821-сон маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижаси фойдаланишга таҳдидларни тезда аниқлаш ҳолатининг 2,5 баравар ошишига ва ишончлиликни таъминлашга имкон берган;
фойдаланишни ролли чеклашнинг комбинацияланган C-RBAC моделига асосланган дастурий таъминот Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ҳузуридаги Олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш Бош илмий-методик маркази ахборот тизимига татбиқ қилинган (Aхборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлигининг 2021 йил 3 февралдаги 33-8/821-сон маълумотномаси). Натижада ваколатларни ролларга, ролларнинг фойдаланувчиларга тайинлаш автоматик тарзда амалга оширилиши эвазига 2 баробар вақт тежалиш имконини яратди; 
фойдаланишни чеклаш тизимини синтезлаш усули Ички ишлар вазирлигининг Академиясига татбиқ этилди (Ўзбекистон Республикаси Aхборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлигининг 2021 йил 3 февралдаги 33-8/821-сон маълумотномаси). Илмий натижаларни жорий этиш самарадорлиги ўқув материалларини ўзлаштириш даражасини ошиши билан изоҳланди ва натижа малакали мутахассисларни тайёрлашда амалий ёрдам бериши билан тасдиқланди.