Ақилов Улуғбек Ҳакимовичнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Тут ипак қуртининг тоза саноатбоп дурагайларини яратишда партеногенетик клонлардан фойдаланишни асослаш”, 06.02.04 - Ипакчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.4.PhD/Qx547.
Илмий раҳбар: Якубов Аҳматжон Бакиевич, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ипакчилик илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ипакчилик илмий-тадқиқот институти, PhD.36/30.01.2020.Qх.103.01.
Расмий оппонентлар: Исматуллаева Дилором Адиловна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим; Жумағулов Қаҳрамон Алиевич, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Қоракўлчилик ва чўл экологияси илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади тут ипак қуртининг жинси бўйича нишонланган ва нишонланмаган зотлари эркак капалаклари билан партеногенетик урғочи капалакларни чатиштириш асосида янги замонавий усулда тоза саноатбоп дурагай уруғ тайёрлашни асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тут ипак қуртининг генетик коллекциясидаги партеногенетик клонлар ва зотларнинг эмбрионал ривожланиш ва вояга етиш давридаги ҳаётчанлиги, пилла маҳсулдорлиги кўрсаткичларини қиёсий баҳолаш асосида селекцион материални даражалаш услуби ишлаб чиқилган;
урғочи жинсли изоген амейотик янги партеноклонлар иштирокида юқори гетерозисли клон-зот F1 дурагайлар олиш мумкинлиги исботланган;
илк бор ипак толасининг сифат кўрсаткичлари юқори бўлган 9ПК, АПК партеногенетик клонларидан фойдаланиб, клон-зот дурагай комбинацияларини яратиш мумкинлиги исботланган;
биринчи марта оталик компонент сифатида тут ипак қуртининг тухум босқичида жинси нишонланган (С-14), личинкалик даврида жинси маркерланган (МГ) ва ингичка ипак толали (Я-120) зотларидан фойдаланиб, клон-зотли дурагай комбинациялари олинган;
“Тут ипак қуртининг жаҳон коллекцияси”дан танлаб олинган жинси морфологик белгилари бўйича нишонланган 2 та зоти ва ингичка ипак толали, қўш жинсли Я-120 зотларининг юқори ҳаётчанлик ва ипакчанлик потенциалига эга популяцияси ажратиб олинган;
дурагайлаш жараёнида констант белгили, қатъий урғочи жинсга эга партеноклонлардан фойдаланиш асосида 100% дурагай авлод олиш имкониятлари исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тут ипак қуртининг тоза саноатбоп дурагайларини яратишда партеногенетик клонлардан фойдаланиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
яратилган тут ипак қуртининг АПК х МГ клон-зотли саноат дурагайининг 5 қути қуртлари Қашқадарё вилояти Касби туманининг “Очилов Сарварбек Холхўжаевич” фермер хўжалигида жорий этилган (“Ўзбекипаксаноат” уюшмасининг 2020 йил 20 октябрдаги 3-1/2111-cон маълумотномаси). Натижада жорий қилинган дурагайнинг ҳар бир қути ҳисобидан ўртача 8,0 кг қўшимча тирик пилла олиниб, иқтисодий самарадорлик 136000 сўмни, соф фойда 23000 сўмни ва рентабеллик даражаси 22% ни ташкил этган;
яратилган тут ипак қуртининг 9ПК х Я-120 саноат дурагайининг 5 қути қуртлари Самарқанд вилояти “Самарқанд-ипак-қурти-наслчилик” МЧЖ да жорий қилинган (“Ўзбекипаксаноат” уюшмасининг 2020 йил 20 октябрдаги 3-1/2111-cон маълумотномаси). Натижада парваришланган бир қути қурт ҳисобидан 7,5 кг сифатли қўшимча тирик пилла етиштиришга эришилган. 1 қути қуртдан олинган иқтисодий самарадорлик 127500 сўмни, соф фойда 20520 сўмни ташкил этган, рентабеллик даражаси 20,9% га ошган;
яратилган тут ипак қуртининг АПК х С-14 дурагайининг 5 қути қуртлари Сирдарё вилояти Сайхунобод туманининг “Қурама” фермер хўжалигида жорий этилган (“Ўзбекипаксаноат” уюшмасининг 2020 йил 20 октябрдаги 3-1/2111-cон маълумотномаси). Натижада боқилган 5 қути қуртнинг ҳар бир қутисидан 6,7 кг қўшимча саноат пилласи олиниб, бир қутидан олинган иқтисодий самарадорлик 113600 сўмни, соф фойда 21440 сўмни ва рентабеллик даражаси 25,4% ни ташкил этган.